0-2 yaş bebek eğitimi, çocukların hayatını birçok açıdan etkiler. Bu dönemde, ebeveynlerin çocukları doğru yönlendirmesi, ödül ve ceza sistemini doğru kurgulaması oldukça önemlidir.
Bebeklere ve çocuklara bir şeyler öğretmek, olumlu davranışlar kazandırmak, olumsuzları elemine etmek istiyorsak ilk yapılması gereken ona örnek teşkil etmek olmalıdır. En basit öğretme yöntemi, o davranışı sergilemektir. Çocuklar söylediklerimizden çok, yaptıklarımızı öğrenme eğilimindedirler.
0-2 Yaş Bebek Eğitiminde Nelere Dikkat Edilmeli?
Unutulmamalıdır ki, eylem sözden daha etkili bir yoldur. Bir başka öğretme yöntemi olumlu geri bildirimlerde bulunmaktır. Bebeklerin bu dönemde sergiledikleri olumlu davranışların devamını görmek ve bu davranışları pekiştirmek istiyorsak, memnuniyetimizi ister sözlü, ister sözsüz onlara iletmemiz, belli etmemiz gerekmektedir.
Olumsuz Davranışları Görmezden Gelmeyin
Peki, yanlış bulduğumuz davranışta ceza mı uygulanmalıdır? Cezanın diğer olumlu yöntemlere kıyasla etkisi azalan bir yol olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Olumsuz bir davranış ile karşılaştığımızda yapılacak en iyi şey hiç bir geri bildirimde bulunmamaktır. Yani, olumsuz davranışı görmezden gelmek yapılacak şeylerden biridir. Geri bildirim almayan davranış zaman içerisinde sönecektir.
0-2 Yaş Bebek Eğitimi: Ödül ve Ceza
0 – 2 yaş bebek eğitimi sürecinde, anne babaların kimi zaman zorluk yaşamaları, çocukların gelişim özelliklerini tam olarak bilememekten kaynaklanabilmektedir. Çocuktan henüz hazır olmadığı bir beceriyi beklemek, ilişkilerin de daha gergin olmasına neden olacaktır.
Yine yapılan temel hatalardan biri; çocukları bir başka çocukla kıyaslamaktır. Unutulmamalıdır ki, her çocuk kendi gelişimi içinde değerlendirilmelidir. Her çocukta gelişim basamakları aynı şekilde ilerlese de, o basamağa erişme ya da atlama hızı farklılık göstermektedir.
Ceza Yöntemine Başvurmak Yanlış
İstenmeyen davranışlar karşısında bazen anne babalar ne yapacaklarını tam olarak bilemeyebilirler. En temel yanlış; sıklıkla ceza yöntemine başvurmak olacaktır. Özellikle fiziksel cezanın hiçbir şekilde eğitici ya da davranışı düzeltici bir etkisi yoktur. Asla fiziksel bir ceza uygulanmamalıdır.
Çocuklara çok sık ceza uygulandığında, çocuğun ceza karşısındaki duygusal tepkisi, olumsuz davranışında artış olarak görülebilir. Önemli olan hatadan sonra cezanın verilmesi değil, hatayı önleyebilmektir.
0-2 yaş bebek eğitimi için bir başka önemli konu, engellemeye yönelik ceza ya da olumsuz geri bildirimlerin ya da ödüllendirmelerin davranışın hemen ardından verilmesi ve bunların ertelenmemesidir.
Yine anne babalar kendi aralarında uzlaşmacı ortak bir tutum belirlemelidirler. Aynı davranışlara aynı şekilde tepki vermeleri tutarlı bir çocuk eğitimi açısından temel oluşturacaktır.
Eğer çocuk temelde mutlu ve huzurlu bir evde yaşıyorsa, “anlaşıldım” duygusunu hissetmişse, bir kavga, adil olmayan bir ceza, onun güvenliğine karşı bir tehdit oluşturmayacak ve sevilmediğini düşündürmeyecektir.
Ebeveynin olumlu yaklaşımları, olumsuzları dengeleyecektir. Çocuklar her gördüğünü alıp işler, gerektiğinde taklit eder. Olumlu kontrolün gerisinde ebeveynin olumlu davranışları yatar. Ebeveyni ile olumlu ilişkileri, çocuğun sağlıklı bir benlik değerine kavuşmasını ve davranışlarının denetiminde başarılı olmasını sağlar.
Medicana International Hastanesi Uzman Psikolog/Pedagog Reyhan Ateş Yücel