0 – 2 Yaş Bebeklerin Temel Gelişim Özellikleri

Bebek gelişimi, açısından hem zihinsel ve sosyal hem de fiziksel ve duygusal becerilerin kazanılması sürecinde ilk 24 ay oldukça önemlidir. Bebeğin 0-2 yaş döneminde edindiği beceriler ve bilgiler, gelişim sürecinin kalanını da doğrudan etkiler. 

0-2 yaş Bebek Gelişimi

Büyüme ve bebeklik dönemi bedensel, bilişsel, motor (hareket ile ilgili), dil, duygusal ve sosyal gelişim açısından incelenmektedir. Her gelişim alanı kendine has özellikler taşımaktadır.

0-2 yaş döneminde bedensel gelişime bakıldığında, doğum ve doğumdan sonraki büyüme hızı, bebeklerin genel gelişim özellikleri hakkında bize bilgi verebilmektedir. Doğumdan, 1 yaşına kadar olan evrede gövde bedende en hızlı büyüyen alanı oluştururken, bacaklardaki büyümenin 1 yaş sonrası hızlandığı gözlenmektedir. Bedensel büyümenin hızı sosyo-ekonomik koşullara ve beslenmeye büyük ölçüde bağlıdır.

Çocuklar dünyaya gelirken doyum sağlaması beklenen bazı temel fizyolojik gereksinimleri de beraberinde getirmektedir. Bunlar; beslenme gereksinimi, uyku gereksinimi, ısı ve beden temizliği gereksinimleridir. İlk iki yılda bu gereksinimlerin karşılanması, çocuğun kendini güvende ve huzurlu hissetmesi açısından son derece önemlidir.

Bebeklerde Zihinsel Gelişim

Piaget, çocuğun dünya hakkında bilgisi şekillendikçe birbirine bağlı zihinsel gelişim evrelerinden geçtiğini savunur. Yaşamın ilk 18 ayında bebeğin öğrenmesi, algı ve hareketlerini, organize hareket şeması ya da duyu hareket şeması biçiminde düzenleme ve geliştirmekten ibarettir. 1 yaş çocuğu battaniye üzerindeki objeyi, oyuncağı almak üzere kendine çekebilir. Öncelikle duyusal motor öğrenmede düzenli bir gelişim sırası beklenir. Ardından 6. aydan itibaren motor yetenekler, daha sonra birincil yeteneklerin koordinasyonu başlar. Duyusal motor dönem iki ayrı evrede ele alınır: 1. refleks egzersizler dönemi, 2. döner tepkiler dönemi.

Unutulmamalıdır ki her çocuğun gelişimi kendi içinde biricik bir yapıya sahiptir. Evreye geçiş hızı farklılıklar gösterebilir. Başka çocuklarla kıyaslamaktan kaçınarak, kendi gelişimini destekler nitelikte hareket edilmelidir.

Bebeklerde Motor Gelişim

Yeni doğan çocuklarda emme ya da yanağına dokunulduğunda yönünü değiştirme becerileri gözlenir. Çocukluktaki ilk 18-24 ay içinde görülen temel değişimleri açıklayabilmek için olgunluk kavramı da bilinmelidir. Olgunluk, tüm bebeklerde görülen biyolojik değişimler sonucu gerçekleşen bir olgudur. Bunlar belirli çevresel koşullar içinde,. birtakım fizyolojik fonksiyonların gerçekleşmesini sağlar. Çocuğun oturması, emeklemesi, ayakta durması gelişiminde olgunlaşmanın önemini ortaya koyar. Oturma, 3-4 aydan itibaren destekle; 7-8. aydan itibaren ise desteksiz olarak gerçekleşebilir. Emekleme, ortalama 34. haftada görülür. Ayakta durma ve yürüme, eşyaya tutunarak ya da çekerek ayakta durma 36.-40. haftalarda, tek başına 48. hafta dolaylarında gözlenir. Bir elinden tutarak yürüme 52. haftada olabilecekken, genellikle 13 aylıktan itibaren acemice de olsa yürüme başlar. 18 aylık olunca yardım olmaksızın merdiven inip çıkabilir, 2 yaşında kolaylıkla yürüyüp koşabilir.

Bebeklerde Dil Gelişimi

Bebekler ilk iletişim aracı olarak ağlamayı kullanılırlar. Daha sonra cıvıldama dönemi başlar, ardından heceleme dediğimiz evre görülür.

Dil öncesi aşama en çok bir yıl boyunca devam eder. İlk sözcükler, çocuğun işittiği bazı sözlerin sadeleşmiş bir taklididir. Konuşmaya hazır olma ancak, dudak ve dişlerin koordinasyonu ile meydana gelen seslerin çıkabilmesi için ön dişlerin çıkması beklendikten sonra olabilecek bir durumdur.

Sinirler ve kaslar gelişmiştir ancak bunlara ek olarak vokal mekanizmanın da ötekilerine yetişmesi beklenir. Konuşmaya zihinsel hazırlık motor hazırlıktan sonra gelir. Beyin, çocuğun geçmişte olan olayları hatırlayabileceği ya da o olaylar ile şimdikiler arasında ilişki kurabileceği kadar gelişmedikçe, çocuk zihinsel olarak konuşmaya hazır değildir. Hazır oluş 12-18 aylık dönemde beklenir.

Bebeklerde Duygusal Gelişimi

Yeni doğanda heyecan ve davranışlar farklılaşmamıştır. Genel heyecanlar hoşa giden uyarımlara yapılan basit tepkilerdir. Hoşa gitmeyen uyarımlara karşı bebeğin verdiği tepki ansızın bağırmak şeklinde olabilmektedir. Hazzın en açık seçik belirtilerinden olan gülümseme ve gülme 2. aylarda görülür. 1 yaş dolaylarında ifadeleri yetişkinler tarafından tanınabilir ve bu duygusal tepkiler giderek zenginleşir; öfke, korku ve sevinç gibi.

Freud ve Erikson, duygusal gelişimi farklı evrelerde ele almıştır. Her evrenin kendine ait özellikleri ve o dönemde aksayan yönler ele alınmıştır. Bu başka bir başlık altında daha detaylı incelenmelidir.

Bebeklerde Sosyal Gelişim

Bebeğin 3 ay dolaylarında insanlar ve objeler arasındaki farkı görerek, değişik tepkiler göstermesiyle başlar. Üçüncü ayın başından itibaren sosyal davranışlar egemen olur. Diğer bebekleri fark etme, ilgi gösterme 4-5 aylıkken olur.

9. ve 13. aylar arasındaki sosyal davranış belirtileri içinde, diğerlerinin ses ve davranışlarını taklit etme ve oyuncaklarla birlikte oynama sayılabilir.

8-9 aylık çocuk başkalarında gözlediği konuşma seslerini, basit davranışları ve jestleri taklit etmeye çabalar. 10-12. aylar arasında aynadaki kendi görüntüsüyle oynar, başkası imiş gibi onu öper.

1 yaşa kadar bebek anneye bağımlıdır.

Yaşımın ikinci yılında gelişim epey hızlıdır. Bu onu bir çok açıdan bağımsız kılar. Motor yeteneklerle, dil becerisinin kazanılmasının etkisi büyüktür. 2 yaş çocuğu yetişkinlerle birlikte basit faaliyetlerde bulunabilir. Böylece edilgen olmaktan kurtulup, aile faaliyetlerine katılan ve sosyal ilişkileri kurabilen etkin bir üyeye dönüşür.