Yerebatan Sarnıcı, Bizans İmparatoru I.Justinianus tarafından yaptırılmış. Büyük Yeraltı Sarnıcı, suyun içinden yükselen ve sayısız olduğu izlenimi yaratan mermer sütunlar nedeniyle, halk arasında “Yerebatan Sarayı” olarak da biliniyor. Ayrıca, sarnıcın bulunduğu yerde daha önce Bazilika bulunduğundan, “Bazilika Sarnıcı” olarak da anılıyor.
Yerebatan Sarnıcı, uzunluğu 140m., genişliği 70m. dikdörtgen biçiminde bir alanı kapsayan dev bir yapı. Sarnıca, 52 basamaklı taş bir merdivenle iniliyor. Sarnıcın içerisinde, her biri 9 metre yüksekliğinde, 336 sütun bulunuyor. Birbirine 4.80 metre aralıklarla dikilen bu sütunlar, her biri 28 sütun içeren 12 sıra meydana getiriyor. Sarnıç içerisinde yer alan kemerler vasıtasıyla, tavanın ağırlığı sütunlara aktarılmış. Sütunların çeşitli mermer cinslerinden yontulmuş olduğu ve büyük bir kısmının tek parçadan oluştuğu biliniyor. Bu sütunların başlıkları, yer yer farklı özellikler taşıyor. Sütunların 98 adedi Corint üslubunu yansıtırken, bir bölümü Dor üslubunu yansıtıyor. Sarnıcın tuğladan örülmüş 4.80 m. kalınlığındaki duvarları ve tuğla döşeli zemini, Horasan harcı ile kalın bir tabaka şeklinde sıvanarak, su geçirmez hale getirilmiş. Sarnıç, 100.000 ton su depolama kapasitesine sahip.
Sarnıçta yer alan sütunların büyük çoğunluğu silindir biçiminde. Sarnıcın kuzeybatı köşesinde yer alan iki sütunun altında, iki Medusa başı, Roma Dönemi heykel sanatının şaheserlerinden. Sarnıçta yer alan Medusa başlarının, hangi yapılardan sarnıca getirildiği bilinmiyor. Bunun yanı sıra, Medusa başları ile ilgili farklı efsanelerden bahsediliyor.
Bazı Medusa efsaneleri:
“Bir efsaneye göre, Yunan Mitolojisinde yer altı dünyasının dişi canavarı olan üç Gorgona’dan biridir. Bu üç kız kardeşten yılanbaşlı Medusa, kendisine bakanları taşa çevirme gücüne sahiptir. Bir görüşe göre, o dönemde büyük yapıları ve özel yerleri korumak için, Gorgona resim ve heykelleri kullanılırdı ve Sarnıca Medusa başının konulması da bu yüzdendir…”
“Başka bir rivayete göre de Medusa siyah gözleri, uzun saçları ve güzel vücudu ile övünen bir kızdı. Medusa, Zeus’un oğlu Perseus’u seviyordu. Bu arada Athena da Perseus’u sevmekte ve Medusa’yı kıskanmaktaydı. Bu yüzden Athena Medusa’nın saçlarını yılana çevirdi. Artık Medusa’nın baktığı herkes taşa dönüşüyordu. Daha sonra Perseus Medusa’nın başını kesmiş ve onun gücünden yararlanarak pek çok düşmanı yenmiştir. Buna dayanarak Medusa başı, Bizans’da kılıç kabzalarına ve sütun kaidelerine (bakanların taş kesilmemesi için) ters olarak yerleştirilmiştir. Bir rivayete göre de, Medusa aynaya bakarak kendisini taşa çevirmiştir… Bu yüzden buradaki heykeli yapan heykeltraş, ışığın yansıma açılarına göre, Medusa’yı üç ayrı konumda yapmıştır.”
Yerebatan Sarnıcı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde iki defa restore edilmiş. Sarnıcın ilk onarımı III. Ahmet zamanında, Mimar Kayserili Mehmet Ağa tarafından yaptırılmış. İkinci onarım ise, Sultan II. Abdulhamit zamanında yapılmış.
Bizans Devrinde, İmparatorların ikamet ettiği büyük sarayın ve bölgedeki diğer sakinlerin su ihtiyacını karşılayan Yerebatan Sarnıcı, İstanbul’un Osmanlılar tarafından fethinden sonra (1453), bir müddet daha kullanılmış ve Topkapı Sarayı’nın bahçelerine sarnıçtan su verilmiş. Durgun su yerine, çeşmeden akan su kullanımını uygun gören Osmanlılar, şehirde kendi su tesislerini kurduktan sonra, Yerebatan Sarnıcı’nı kullanmamışlar.
Yerebatan Sarnıcı, 16. Yüzyılın ortalarına gelinceye kadar, Batılılar tarafından fark edilmemiş. 1544 -1550 yıllarında, Bizans kalıntılarını araştırmak üzere İstanbul’a gelen Hollandalı gezgin P.Gyllius tarafından Yerebatan Sarayı yeniden keşfedilerek, Batı alemine tanıtılmış. Yüzyıllar boyu İstanbul’a gelen bütün gezginler, bu muhteşem eseri görmeden gitmek istememişler.
Yerebatan Sarnıcı, Cumhuriyet döneminde de bir çok kez onarılmış. En son 1985- 1987 yıllarında büyük temizlik ve onarım ile birlikte, yürüme platformları yapılarak, Yerebatan Sarnıcı, yerli ve yabancı turistlerin hizmetine açılmış. Ayrıca, sarnıcın içerisinde bulunan suyun içerisinde, tıpkı eski zamanlarda olduğu gibi, yoğun ilgi toplayan balıklar bulunuyor. Yerebatan Sarnıcı’nı ziyarete gidenler, suyun içerisinde süzülen balıklar ve hoş bir müzik eşliğinde, Yerebatan Sarnıcı gezilerini gerçekleştirebiliyor.
Adres: Yerebatan C No: 13 34410 Sultanahmet-İstanbul
Telefon: 0212 522 12 59
Ziyaret günleri: Her gün
Ziyaret saatleri: 09.00 – 17.30 arası ziyarete açıktır.
Ücret: T.C vatandaşları için 5,00 TL
Yabancı ziyaretçiler için 10,00 TL
