Akran zorbalığı okullarda çocukların sıklıkla karşılaştığı bir durumdur. Çocukların yaşıtları tarafından; sözlü, fiziksel, duygusal ya da cinsel olarak üstünlük kurma istekleri sonucunda ortaya çıkan akran zorbalığı, çocukları olumsuz etkilemekte ve psikolojik sorunlar yaşamalarına neden olabilmektedir.
Akran Zorbalığı Nedir?
Akran zorbalığı kavramında üç rol bulunur; zorba, kurban ve hem zorba hem kurban. Zorba olarak adlandırılan çocuklar, akranları üzerinde üstünlük kurma, özgüvenlerini azaltma, küçük görme ve küçük düşürme eğilimi sergiler. Bu durum genellikle sözlü ya da fiziksel şiddet yoluyla gerçekleşir. İlköğretim çağındaki çocuklarda sıklıkla görülen bu durum; kavram içerisinde bulunan üç rolü de olumsuz etkiler.
Zorba rolündeki çocuk egolu bir bireye dönüşüp hayal kırıklıkları yaşayabileceği gibi; kurban rolündeki çocuk özgüven eksikliği nedeniyle sosyal anlamda başarısız olabilecektir. Bunun yanı sıra hem zorba hem kurban rolünde bulunan çocukların kimlik karmaşası yaşama ihtimali yüksektir.
Çocuklarda Akran Zorbalığı Türleri
Çocuklarda akran zorbalığı birçok şekilde gerçekleşebilmekle beraber, 6-14 yaş aralığındaki çocuklarda en sık şu şekillerde görülür:
- Hakaret etme, lakap takma, alay etme;
- Küfür etme, aşağılama, tehdit etme;
- İtme, vurma;
- Cinsel içerikli sözler kullanma, taciz etme, argo lakaplar takma
Akran Zorbalığı ile Şiddetin Farkı
Fiziksel ya da sözlü şiddetten farklı olarak “akran zorbalığı” kavramı, aynı yaş grubunda yer alan çocuk veya bireylerin birbirleri üzerinde nedenli ya da nedensiz şekilde üstünlük kurma çabasını anlatmaktadır. İlk olarak 2000’li yılların başlarında, Norveç’teki bir okulda, dört öğrencinin intihar etmesi sonucunda yapılan araştırmalar doğrultusunda üzerinde çalışmalar yapılan bu kavram, okul çağındaki çocuklar için daha sık kullanılmaktadır. Akran zorbalığı nedeniyle çocukların hayatının etkilenmemesi ve zorba ya da kurban rolündeki çocukların tutumlarının değiştirilmesi için birçok ülke önemli çalışmalar yapmaktadır. Türkiye’de de son yıllarda akran zorbalığını önleme amacıyla pedagoglar ve çocuk psikologları aracılığı ile çalışmalar yürütülmektedir.
Çocukları Zorbalığa İten Faktörler
Yapılan araştırmalara göre, aile içi şiddete tanık olan çocukların zorba olma eğilimi daha fazla olmakla birlikte; sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olan çocuklarda da zorbalık eğilimi daha sık görülüyor. Bununla birlikte, erkek çocuklarda zorbalık eğilimi daha yüksek ve fiziksel zorbalık eğilimi daha fazla. Kız çocuklarda ise genellikle sözlü şiddet, küçük düşürme, aşağılama ve kurbanın eşyalarına zarar verme eğilimleri görülüyor.
Akran Zorbalığı ve Çocuk Psikolojisi
Akran zorbalığı çocuk psikolojisini doğrudan doğruya etkilediği gibi; çocukların sosyal hayatlarında ciddi sorunlar yaşamasına neden olabilmektedir. Bu nedenle ebeveynlerin çocukları dikkatli bir şekilde gözlemlemesi büyük önem içeriyor. Bunun yanı sıra; ebeveynlerin şiddet karşısında olumsuz bir tutum sergilemesi, çocuklar için büyük önem taşıyor. Fiziksel ya da duygusal şiddete meyilli davranan ebeveynler, çocukların da şiddet konusunda sorun yaşamasına yol açıyor.
