Ayın hareketleri ve evreleri nelerdir? Ay kaç türlü hareket eder? Bu hareketlere ne ad verilir?
Ayın kendisi güneş gibi bir ışık yaymaz. Ayı gördüğümüzde gördüğümüz şey aydan yansıyan güneş ışığıdır. Ay, dünyanın uydusudur. Ay dünyaya en yakın gök cismidir.
Ayın Hareketleri Nelerdir?
Ay da tıpkı dünya gibi sürekli hareket halindedir. Peki ayın hareketleri neledir?
Ay’ın üç türlü hareketi vardır. Ay kendi etrafında, dünyanın etrafında ve güneşin etrafında döner. Ayın kendi ekseni etrafındaki hareketi yaklaşık 27 günde (27 gün 8 saat) tamamlanır. Ayın evreleri yaklaşık 29 günde tamamlanır. Bu zamana 1 ay adı verilir (29 gün 12 saat). Ay, dünya etrafında bir kez döndüğünde kendi ekseni etrafındaki dönüşünü de bir kez tamamlar.
Dünyadan Ay’a bakıldığında Ay’ın hep aynı tarafını görünür. Çünkü kendi ekseni etrafında ve dünya etrafındaki dönüşü aynı sürede tamamlandığında Ay’ın hep aynı yüzü görülür. Ay’ın dünya tarafından görülmeyen tarafına ise Ay’ın karanlık yüzü denir.
Ay, dünya ve kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru (saat yönünün tersi ya a sağdan sola doğru) döner.
Ay Neden Farklı Şekillerde Görülür?
Gece gökyüzüne bakıldığında Ay hep farklı şekilde görülür. Bunun nedeni Ay’ın ışık kaynağının olmamasıdır. Eğer Ay ışık kaynağı olsaydı tıpkı güneş gibi Ay da hep aynı şeklide görülürdü. Ay, güneşten aldığı ışığı yansıtmaktadır. Ay, dünyanın etrafındaki yerine göre farklı şekillerde görülmektedir.
Ay’ın Evreleri
Ay bir ışık kaynağı değildir. Ay her gece farklı şekilde görülür, buna da Ay’ın evreleri denir. Ay’ın 4 ana, 4 de ara evresi olmak üzere 8 evresi vardır. Ay’ın ana evreleri yaklaşık olarak bir hafta sürer.
Yeni Ay: Ay’ın güneş ile dünyanın arasına girmesi ile yeni ay evresi oluşur. Bu sırada Ay’ın karanlık kısmı dünyaya dönük olduğu için Ay gökyüzünde görülmez.
Hilal: Ay, güneşin doğusunda olduğu zaman hilal şeklinde görülür. Bu sırada dünyadan bakıldığında Ay ters C şeklinde görünmektedir.
İlk Dördün: Bir haftanın sonunda Ay’ın sağ tarafının aydınlandığı evredir. Ay’ın şekli D harfine benzer. Kuzey Yarıküre’den Ay’a bakıldığında, hilal biçimindeki Ay, düz C’ ye benzeyecek kadar büyüdüyse, Ay’ın o andaki haline “ilk dördün” adı verilir.
Şişkin Ay: Ay, ilk dördün evresi ile dolunay evresi arasında görülen ara evredir.
Dolunay: Güneş Dünya”nın bir tarafında, Ay ise tam aksi tarafta aynı hizaya gelince ‘Dolunay” oluşur. Bu durumda Güneş”in, Ay”ın Dünya üzerindeki etkisini arttırıp arttırmadığı da incelenmiştir. Aslında, bir miktar arttırdığı doğrudur. Ancak, Güneş o kadar uzaktadır ki, bu etkileme de fazla kayda değer değildir. Ay”ın parlaklığı, Dolunay safhasındayken de pek önemli bir etken değildir. Çünkü bu safhada Ay”ın Dünya”ya gönderdiği ışık miktarı, Güneş”in gönderdiğinin 600 binde biri kadardır.
Şişkin Ay: Şişkin Ay, dolunay evresi ile son dördün evresi arasında görülen ara evredir.
Son Dördün: İlk dördünden sonraki günlerde ise Ay ters C’ye benzediğinde, Ay’ın o haline “son dördün” adı verilir.
Hilal: Ay güneşin doğusunda olduğu zaman Hilal gerçekleşir. Dünyadan bakıldığı zaman ay C harfi şeklinde görülür.
Ay Hakkında Bilgi
Ay neden sürekli şekil değiştirir?
Ay şekil değiştirmez. Her zaman, yuvarlak şekildedir. Dünya’dan Ay’a bakıldığında, değişiyormuş gibi görülür. Ay’ın bir tarafı, Güneş tarafından aydınlanır. Diğer tarafı ise, karanlıktır. Geceleri ise, Ay’ın Güneş’in aydınlattığı tarafı görülür.
Ay neden parlaktır?
Ay, bir yıldız değildir. Güneş gibi ışık yaymamaktadır. Ay, Dünya’nın çevresinde döner. Dünya ise, Güneş’in çevresinde dönmektedir. Ay, Güneş’in ışınlarını bir projektör gibi aydınlatır. Ay’ın üzerinde, kalın bir toz tabakası vardır. Bu toz, güneş ışınlarını çok iyi yansıtmasına yardımcı olur.
Ay’ın yüz ölçümü ne kadardır?
Ay’ın yüzölçümü yaklaşık olarak 38.000.000 kilometrekaredir.
Ay, Dünya’nın çevresindeki turunu ne kadar zamanda tamamlar?
Ay’ın Dünya çevresindeki turu, 28 gün sürmektedir. Ay, Dünya çevresindeki turunu yaparken, önce büyüyerek dolunay şeklini alır. Dolunay şekline geldikten sonra ise, tekrar eski haline dönmeye başlar.
Ay Tutulması
Ay tutulması Ay’ın Dünya’nın gölgesine girmesi ile meydana gelir. Ay’ın bu gölgenin neresinden geçtiğine bağlı olarak, farklı isimler alır. Dünya’nın gölgesi iki ana parçadan oluşur ve bunlara ‘yarı gölge’ ve ‘tam gölge’ adı verilir.
Tam tutulma esnasında Ay’ın tamamen karanlık olması gerekirken, Dünya’nın Güneş gören bölgelerinden Ay’a yansıyan ışıklar nedeni ile rengi kırmızıya döner.
Güneş ve Ay tutulmaları en fazla ne kadar sürer?
Güneş tutulmaları sırasında, Ay’ın Dünya üzerindeki gölgesinin uzunluğu, 300 kilometre civarı olur. Bu nedenle, Güneş ve Ay tutulmaları, kısa süren gökyüzü olaylarıdır. Tutulmaların en uzunu, yedi dakika sürmektedir.
Ay’a Yolculuk
BBC’de Ay’a yapılan ilk yolculuk hakkında şu bilgilere yer almaktadır:
Apollo 11 uzay aracı, 16 Temmuz 1969’da yerel saatle 09:32’de Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nin 39 numaralı kalkış üssünden Ay’a doğru yola çıktı.
Komuta modülü Columbia’dan ve Ay modülü Eagle’dan oluşan Apollo 11 uzay aracı ile 386 bin kilometrelik yolculuk 76 saat sürdü. Neil Armstrong, 20 Temmuz 1969 tarihinde Ay’a ayak basan ilk insan olarak tarihe geçti.
Armstrong’un, “İnsan için küçük, insanlık için büyük bir adım” diyerek Ay’a ayak basması dünya genelinde 600 milyon kişi tarafından canlı yayınla izledi. Daha sonra astronot Buzz Aldrin de Neil Armstrong’a katıldı ve Ay’a ayak basan ikinci insan oldu.
Amerikan ABC, CBS ve NBC kanalları o dönem Apollo 11’in Ay görevini naklen yayımlamak için 10 milyon dolardan fazla para harcamışlardı.
Ay Araştırmalarında Son Durum Nedir?
Uzun yıllardır araştırılan Ay’ın yüzeyine saçılmış olan volkanik tortuların önemli miktarda su içerebileceği bildirildi.
ay’da su izine rastlandıScience Daily tarafından yayımlanan makaleye göre, Brown Üniversitesi ve Hawaii Üniversiteleri’nden bilim insanları, uydu verilerini kullanarak yaptıkları araştırmada su izine rastladı. Ay’ın derinliklerinden gelen magmanın patlamasıyla, cam kürecikleri içeren volkanik tortularda suyun sıkışmış biçimde saklanmış olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor.
Ay’ın yüzeyinin ısınmasıyla volkanik tortuların bulunduğu enlemlerde ısınma olduğu göz önünde bulundurularak, yörüngesel spektrometre incelemesi yapıldı. Apollo misyonları tarafından Dünya’ya getirilen örnekler üzerinde ise ölçümler yapıldı. Bilim insanları, Apollo 15 ve Apollo 17’nin indiği bölgelere yakın olan bölgeler de dahil olmak üzere, Ay’ın yüzeyindeki volkanik tortuların neredeyse tümünde su izine rastladı. Araştırmaların sonuçları da Ay’ın kabuğunun su bakımından zengin olduğunu gösteriyor.
Not: Ayın hareketleri ve evreleri konusu ortaokul Fen dersi müfredatında yer almaktadır.