Bebeklerde besin alerjisi neden olur? Belirtileri nelerdir? Bebeklerde alerji yapan yiyecekler hangileridir?
Bebekler çeşitli besinlere alerji geliştirebilirler. Bu besinleri tespit edip bebeğin beslenme düzeninde çıkarmak gerekir. Bunun için bir uzmandan yardım almalısınız. Fakat bebeklerde besin alerjisi öncelikle evde fark edilir. Peki nasıl? Öncelikle bebek beslenmesinden bahsedelim.
Bebek Beslenmesi Nasıl Olmalıdır?
Yenidoğan bir bebek için en uygun besin anne sütüdür. Anne sütü bebeğin sağlıklı olması, tüm besin öğeleri gereksinmelerinin karşılaması, kolaylıkla sindirilebilmesi ve enfeksiyonlara karşı koruması açısından yeri doldurulamaz bir besindir. Yenidoğan bir bebeğe ilk ltı aylık dönemde sadece anne sütü verilmelidir.
Bebek, doğumdan sonraki ilk yarım saatte emzirilmelidir. Emzirme süresince (öncesi ve sonrası) bebeğe hiçbir içecek verilmemelidir. İlk 6 ayda bebeklere sadece anne sütü verilmelidir. Tamamlayıcı besinlere 6 aydan önce başlanmamalıdır. 6 ayın üzerindeki tüm bebekler tamamlayıcı besin almalıdır ve anne sütüne tamamlayıcı besinler ile birlikte 2 yaşına kadar veya daha fazla devam edilmelidir.
Bebeğin sağlıklı büyüme ve gelişmesinin sağlanması uygun besinlerin verilmesi ile olanaklıdır. Anne sütü ilk 6 ay tek başına yeterli olur ancak bu dönemden sonra bebekler gereksinmelerini tek başına karşılayamadıkları için bebeklerin beslenme programlarına ek besinler eklenmelidir.
Anne sütünün tek başına süt çocuğunun enerji ve besin öğeleri gereksinimini tam olarak karşılamadığı dönemde başlayan ve diğer yiyecek içeceklerin anne sütü ile birlikte verildiği sürece tamamlayıcı beslenme adı verilmektedir. Tamamlayıcı beslenme anne sütünden erişkin birey beslenmesine geçiş dönemi olarak da adlandırılmaktadır. Bu dönemde bebek değişik tat, lezzet ve yapıda besinlerle tanışır.
Tamamlayıcı besinler, geçiş besinleri (süt çocuğu için özel hazırlanmış besinler) ve aile yemekleri (ailenin diğer fertlerinin sofrada tükettiği besinler) olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Tamamlayıcı beslenme ile birlikte emzirmenin sürmesi çocuk sağlığı açısından önem taşımaktadır. Uygun zamanda başlatılan ve kurallara uygun şekilde sürdürülen tamamlayıcı beslenme, bebeğin bir yaş civarında aile sofrasındaki yiyecekleri tüketebilecek olgunluğa ulaşmasını sağlar. Tamamlayıcı besinlere zamanında başlanmalı; besinler yeterli, güvenilir ve uygun olmalıdır. Emzirilen süt çocuğunun tamamlayıcı besinlerden alması gereken günlük öğün sayısı 6-8. ay arasında, 2-3; 9-11. ay arasında 3-4; 12-24. ay arasında 3-4 kez olmalıdır.
Eğer her öğünde alınan besinin enerji yoğunluğu düĢükse veya bebek emzirilmiyorsa öğün sıklığı arttırılmalıdır. Öğün sıklığının gerekenden daha fazla olması anne sütünün daha az alınmasına yol açar ayrıca fazla miktarda besin hazırlığına, besinin uzun süre saklanmasına, bulaşma riskinin artmasına, güç ve zaman kaybına neden olmaktadır.
Bebeklerde Besin Alerjisi Belirtileri
Bebek beslenmesinde 6 aydan sonra ek besine geçilir. Bu süreçte bebeklerde besin alerjisi olup olmadığı da anlaşılabilir. Bebeklere haftada 2-3 yeni tamamlayıcı besin başlanmalıdır. Başlanan her yeni besin sonrası bebekte bir tepki ya da alerjik bir durum olup olmadığı kontrol edilmelidir. Tamamlayıcı besinlere miktar olarak bir çay kaşığı ile başlanmalı, giderek miktarı ve çeşidi artırılmalıdır. Eğer bebekte alerjik bir reaksiyon görüldüyse doktora danışılmalıdır.
6. ayda bebekler yumurta sarısı yemeye başlayabilir. Fakat yumurta sarısı alerjik reaksiyon sebep olabilen bir besindir. Yumurtanın sarısı demir A vitamini ve B grubu vitaminlerden zengindir. Alerjik olması nedeni ile altıncı aydan önce önerilmez. Salmonella besin entoksikasyonu riski olduğundan iyi pişirilmeli veya ayarı katı kıvamda tüketilmelidir. Yumurtanın proteinleri ısı etkisi ile katılaşır. Yumurtanın akı 60 derecede sarısı ise 70 derecede katılaşır. Normal katılaşmış fakat fazla pişirilmemiş yumurtanın sindirimi kolaydır. Besin değerinin yüksek olması ile ucuz ve kaliteli protein kaynağı olması en önemli üstünlüğüdür. Altıncı aydan itibaren yumurta sarısına az miktarlarda başlanmalı ve her gün verilmelidir. Yumurta beyazı alerjen etki gösterebileceği için 8-9. aylarda başlanabilir.
Her yeni besine tek tek başlanmalı ve çok az miktarda verilmelidir. Bebeğin alımına uygun olarak 3-4 gün içinde miktarı artırılmalıdır. Yeni bir besine bu üç günün sonunda başlanmalıdır. Böylece bebeğin verilen besin maddesine olan alerjisi tespit edilebilir. Besin alerjisi öyküsü olan bebeklerde yumurta, fındık, fıstık, balık ve soyalı besinlere 12. aydan önce başlanmamalıdır.
Antalya Hastane Kompleksi Çocuk Alerjisi ve İmmünoloji Hastalıkları Bölümü’nden Uzman Dr. Zafer Berber, besin alerjisi tanısı kesinleşmiş hastalar için radikal bir tedavi yönteminin olmadığını belirtti.
Uzman Dr. Zafer Berber, “Hastanın alerjik olduğu besin ve ürünlerinden kaçınması reaksiyonları önlemenin tek yoludur. Çok az miktarda alımlarda bile şiddetli reaksiyon olabileceği için mutlak kaçınma şarttır. Önemli bir besin diyetten çıkarılmışsa beslenme bozukluğunun önlenmesi için diyetin düzenlenmesi gereklidir” dedi.
Ebeveynler Dikkatli Olmalı
Besin alerjisi tanısı konulan bebeğin ailesinin, bakıcısının belirtileri tanıması ve gerekirse acil tedavi konusunda bilgilendirilmesi gerektiğini söyleyen Uzman Dr. Berber, “Aileye bir acil eylem planı verilmelidir, ciddi reaksiyonlarda adrenalin otomatik enjektörü kullanımı konusunda eğitilmelidir.” şeklinde konuştu.
Alışverişe Dikkat Edin
İşlenmiş, dondurulmuş veya paketlenmiş gıdaların gizli besin proteinleri içerebileceğini, alışveriş sırasında besin etiket ve içeriklerinin dikkatle okunması gerektiğini ifade eden Uzman Dr. Berber, “Restoranlarda yenen yemeklerde de gizli besin alerjenleri olabilir; hazırlayan kişilerden yiyecek içerikleri hakkında mutlaka bilgi alınmalıdır. Bu nedenle aileler bu konuda da titizlikle davranmalıdır” ifadelerini kullandı.
Ayrıca bebeklerde alerjiye neden olan yiyecekler bilinmelidir.
Bebeklerde İnek Sütü Alerjisi
Bebeklerde, inek sütü içerisindeki proteine yönelik olarak ortaya çıkan alerji türüne “inek sütü alerjisi” adı verilir. Bu alerji sadece inek sütü alındığında değil, içerisinde inek sütü barındıran yoğurt, peynir gibi gıdaların tüketilmesi sonucunda da kendini gösterebilir.
Bebeklerde sıklıkla rastlanan inek sütü alerjisinin, dudak etrafında kızarıklık, kaşıntı, kusma ve kabızlık gibi birçok belirtisi vardır. Belirtiler, kimi zaman inek sütü tüketiminin hemen ardından, kimi zaman ise günler sonra ortaya çıkabilir.
İnek Sütü Alerjisi Nasıl Teşhis Edilir?
Vücudunda inek sütü alerjisi belirtilerinin gözlendiği bebek, mutlaka çocuk alerji uzmanına götürülmelidir. Çocuk alerji uzmanı, bebeği muayene edecek ve ardından ciltten alerji testi yapacaktır. Bu testin sonucuna göre kaçınma diyeti uygulayacak ve ardından bu defa de yükleme testi yapacaktır. Yükleme testi, bebeğin inek sütüne karşı alerjisinin olup olmadığının kesin sonucunu verecektir.
İnek Sütü Alerjisi Olan Bebek Nasıl Beslenmeli?
- İnek sütü alerjisine sahip bir bebeğin beslenme diyetinden, tüm inek sütü ve inek sütü içeren gıdalar çıkarılmalıdır. Yoğurt, peynir, tereyağı gibi besinler ile puding, çikolata gibi tatlılar bu gıdalara örnektir.
- Bebek, anne sütüne bağlı olarak da alerji geçirebilir. Bu nedenle anneler, emzirme devam etmeli; ancak inek sütünden ve inek sütü barındıran ürünlerden uzak durmalıdır.
- Bebeklerin inek sütü kullanmama diyetinin süresi, 8 ila 16 ay arasında değişir. Bu süreç içerisinde, her zaman doktor tavsiyelerine uymakta fayda vardır.
- İnek sütü alerjisi, genellikle çocuk 3 yaşına geldiğinde kendiliğinden geçer. Önemli olan, bu zaman kadar inek sütü kullanımına dikkat etmektir.
İnek Sütüne Alerjisi Olan Bebek İçin Anne Sütü
İnek sütüne alerjisi olan bebeklerin sütün her formundan hatta diğer hayvanların sütlerinden kaçınması gerektiğinin altını çizen Uzman Dr. Berber, “Tereyağı, margarin, kaymak, hayvansal yağ, yoğurt, puding, krema, sütlü tatlılar, peynir, krem peynir, lor, peynir altı suyu, kefir, ekşi krema, kesilmiş süt gibi yiyeceklerden uzak durmalı. İnek sütü alerjisi olan bebekler için ilk 6 ayı içindeyse sadece anne sütü yeterlidir” dedi.
Süt Alerjeni İçermeyen Mamalar Kullanılmalı
Bebeklerde ilk 6 aydan sonra inek sütünün yerini tutabilecek, normal büyüme ve gelişmeyi devam ettirecek ancak süt alerjeni içermeyen mamaların kullanılabileceğini belirten Uzman Dr. Berber, şunları kaydetti:
“Bu mamalar giderek artan koruyuculuk sırasına göre; soya mamaları (6 ayın altındaki bebeklerde önerilmez), yüksek derecede hidrolize mamalar ve esansiyel aminoasit mamalar olarak sıralanabilir. İnek sütüne alerjisi olan bebeklerin yüzde 30 ila 50 kadarının soya bazlı mamalara, yüzde 10 kadarının da hidrolize mamalara reaksiyon gösterir.
Bu bebeklere esansiyel aminoasit mamaları verilmelidir. Bu özel mamaları yeterince alamayan bebeklerin diyetinde diğer protein ve kalori kaynaklarının arttırılması ve mutlaka kalsiyum ve vitamin desteği verilmesi gereklidir.”
Kaynaklar
- 0-1 Yaş Çocuklarında Öz Bakım – MEGEP