Bilim Nedir? Bilim İnsanı Kimdir?

Dünyaya ve bu dünyada yer alan olgulara ilişkin tarafsız gözlem ve deneye dayalı zihinsel etkinliklerin ortak adına ‘bilim’ diyebildiğimizi söylemiştik. Başka bir anlatımla bilim, belirli bir konusu ve kendine özgü bir yöntemi olan tutarlı bilgiler bütünüdür. Matematik, fizik, kimya vb. gibi belli bir bilim dalıyla uğraşan ve bu bilim dalında uzmanlaşan kişiye ‘bilim insanı’ denir.

Türk Dil Kurumu sözlüğünde bilim şöyle tanımlanıyor:

‘Evrenin ya da olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi, ilim.’ ‘Genel geçerlik ve kesinlik nitelikleri gösteren yöntemli ve dizgesel bilgi.’
‘Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir ereğe yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci.’

Bilimin eksiksiz bir tanımını yapmaya kalkışmak yerine, onu açıklamaya çalışmak daha doğru olacaktır. İnsanoğlunun var oluşundan beri doğayı bilmek, doğaya egemen olmak istediği görülmüştür. Bilim de insanın doğayla olan mücadelesi esnasında karşılaştığı, gök gürlemesi, şimşek çakması, ayın ya da güneşin tutulması, hastalıklar, afetler, vb. doğa olayları gibi olayları anlamak istemesinden doğmuştur.

Bilimin asıl uğraşı alanı da; doğa olaylarıdır. Burada doğa olaylarını en genel kapsamıyla algılamamız gerekir. Yalnızca fiziksel olgular değil, sosyolojik, psikolojik, ekonomik, kültürel vb. bilgi alanlarının hepsi doğa olaylarıdır. Özetle, insanla ve çevresiyle ilgili olan her olgu bir doğa olayıdır. İnsanoğlu, bu olguları bilmek ve kendi yararına yönlendirmek için var oluşundan beri tükenmez bir tutkuyla ve sabırla uğraşmaktadır. Başka canlıların yapamadığını varsaydığımız bu işi, insanoğlu aklıyla yapmaktadır.

Bilimin Nitelikleri

Bilim, yüzyıllar süren bilimsel bilgi üretme sürecinde kendi niteliğini, geleneklerini ve standartlarını belirlemiştir. Bu süreçte, çağdaş bilimin dört önemli niteliği oluşmuştur: Çeşitlilik, süreklilik, yenilik ve ayıklanma.

Çeşitlilik

Bilimsel çalışma hiç kimsenin tekelinde değildir, hiç kimsenin iznine bağlı değildir. Bilim herkese açıktır. İsteyen her kişi ya da kurum bilimsel çalışma yapabilir. Dil, din, ırk, ülke tanımaz. Böyle olduğu için, ilgilendiği konular çeşitlidir; bu konulara sınır konulamaz. Hatta, bu konular sayılamaz, sınıflandırılamaz.

Süreklilik

Bilimsel bilgi üretme süreci hiçbir zaman durmaz. Krallar, imparatorlar ve hatta dinler yasaklamış olsalar bile, bilgi üretimi hiç durmamıştır; bundan sonra da durmayacaktır.

Yenilik

Bir evrim süreci içinde her gün yeni bilimsel bilgiler, yeni bilim alanları ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla, bilime, herhangi bir anda tekniğin verdiği en iyi imkânlarla gözlenebilen, denenebilen ya da var olan bilgilere dayalı olarak usavurma kurallarıyla geçerliği kanıtlanan yeni bilgiler eklenir.

Ayıklanma

Bilimsel bilginin geçerliği ve kesinliği her an, isteyen herkes tarafından denetlenebilir. Bu denetim sürecinde, yanlış olduğu anlaşılan bilgiler kendiliğinden ayıklanır; yerine yenisi konulur.

Bilim Türleri

Bilimlerin türlerini belirlemek, listesini çıkarmak çok zordur. Çünkü dünyada bilimin el atmadığı konu neredeyse kalmamıştır. Bilim genel olarak birkaç bölüme ayrılabilir:

Kesin Bilimler: Matematik ve matematikle deneyi birleştiren bilimlerdir.
İnsan Bilimleri: Fizyoloji (tıp), psikoloji, sosyoloji, tarih vb. bilimlerdir.
Doğa Bilimleri: Fizik, kimya, jeoloji, biyoloji, zooloji (hayvanbilim), meteoroloji (havabilim) vb. bilimlerdir.
Ekonomik Bilimler: Tarım, sanayi, para ile ilgili bilimlerdir.
Gizli Bilimler: İlkeleri bilimsel deneylemenin dışında kalan bilimlerdir.