Cemre (Ateş halinde kömürler)
Şubat’ın 20’sinde, 27’sinde ve Mart’ın 6’sında takvimlerin kaydettiği üç hava olayı vardır ve buna “cemre” denir. Birincisinin “Hava”ya, ikincisinin “Su”ya, üçüncüsünün de “Toprak”a düştüğü söylenir. Böylece, düştüğü yerleri ısıttığı kabul edilir.
Cemrenin Tarihçesi
Cemrenin kelime anlamı ”kor halindeki ateş”tir. İlkbahar başlamadan önce birer hafta aralıklarla havaya, suya ve toprağa düştüğüne ve onları ısıttığına inanılır. Eskiler 365 günlük yılı ”kasım” ve ”hızır” günleri olarak ikiye ayırırlarmış. Kasım (kış) 179, Hızır (yaz) ise 186 günmüş. Yılın kasım kısmı yani kış devresi 8 Kasım’da başlar, 6 Mayıs’a kadar sürermiş. 6 Mayıs’ta da Hıdrellez ile birlikte yaz devresi yani Hızır günleri başlarmış. Kasım ayına kasım dememiz oldukça yenidir. 1945 yılında ilgili kanun yürürlüğe girene kadar, kasım ayma ”teşrinisani” denilirmiş. Kasım, Arapça” da ”bölen” anlamına gelir. Yılı böldüğü için bu ad verilmiş olabilir.
Kasımın kırk altısında, kırk gün anlamına gelen ”erbain”, seksen altısında da elli gün anlamına gelen ”hamsin” başlar, böylece kışın en soğuk zamanları olan doksan günlük süre geçmiş olurmuş. Kasım günlerinin ortasını geçip yüz gün arkada kalınca halk arasında zorlu kış günlerini arkada bırakmanın bir ifadesi olarak ”Geldik yüze, çıktık düze” denilirmiş.
Birinci cemrenin Kasımın 105’inde (19-20 Şubat) havaya, ikinci cemrenin 112’sinde (26-27 Şubat) suya, üçüncü cemrenin 109’unda toprağa (5-6 Mart) düştüğüne ve bu cemrelerin yedi günlük aralıklarla buraları ısıttıklarına inanılırmış. Halk arasında cemrelere “Cemile kadın” da denir. Cemrelerin düşüş sıralamasında önce hava ısınıyormuş gibi görünse de hava doğrudan güneş ışınları ile ısınmaz.
Güneş’ten gelen ışınlar önce yeri ısıtırlar, yerden yansıyan ışınlar havayı ısıtırlar. Aksi olsaydı, yükseldikçe, dağların tepesine çıktıkça, Güneş’e yaklaşıldığı için hava gittikçe ısınırdı.
Meteorolojik olarak ısınma sıralaması toprak – hava- su şeklindedir. Cemre her ne kadar folklorik bir inanış olsa da, cemreler arasındaki günlerde hava sıcaklığında az da olsa düşüşler bazen fırtınalar çıktığı ve kar yağdığı görülse de Marmara Bölgesi’ne ait istatistiklere göre, cemre tarihlerinde yüzde 80’e varan oranda ısınma meydana gelmektedir.
Cemreler Türk dünyasının kültür ve edebiyatına da konu olmuşlardır. Örneğin, divan şairlerinin cemre zamanlan, baharın yaklaşması dolayısıyla önemli kişiler için yazdıkları övgü şiirlerine ”Cemreviye” denilirmiş.
Divan Şairlerinden olmasa da Cahit Sıtkı Tarancı”nın Cemre konulu şiiri ise şöyle:
İlk Cemre
Kar eriyivermiş, buz kırılmış;
Kuşlar gibi azadolmuş sular,
Toprağa düşer düşmez ilk cemre.
Arzın bağrında bin yol açılmış,
Aktıkça akmış, şadolmuş sular;
Dağ başlarından ta denizlere
Cahit Sıtkı Tarancı
