Çocuğumu bilgisayar bağımlılığından nasıl kurtarırım? Çocuğum bilgisayar bağımlısı, ne yapmalıyım?
Bilgiye ulaşmanın bir tık hatta bir dokunuş kadar yakında olduğu günümüz bilgi çağında teknolojik gelişmeler sayesinde bilgiye ulaşım her geçen gün biraz daha hızlanmaktadır.
Bilgiye ulaşmanın minimum maliyet ve maksimum hızda olduğu bilgi çağında İnternet kullanımını doğru kullanmak ve yanlış kullanmak arasındaki ince bir çizgi vardır. Bu ince çizgiyi küçük yaştaki çocuklara ilerleyen hayatlarında geç kalmamak adına kavratmak oldukça önemli bir konudur.
Bilgi çağının getirmiş olduğu bilgiye teknolojik gelişmeler sayesinde hızlı bir biçimde erişiyor olmak ve İnternet kullanımının her geçen gün artış göstermesi ile birlikte teknolojideki gelişmeler hayatımızın vazgeçilmez unsurları haline gelmiştir. İnternet’i aktif kullanan çocukları bu konuda bağımlı yapmamak konusunda ebeveynlere büyük iş düşmektedir.
Uzman Psikolog Şule Çelik çocuğumu bilgisayar bağımlılığından nasıl kurtarırım sorusunu şöyle cevaplıyor.
Bilgisayarların yaygınlaşması, bilgisayar oyunlarının çoğalması, çocukları bilgisayar başına çekmeye çoktan başlamıştı. Son zamanlarda ise, internetin günlük yaşama girmesi sanal ortamda iletişim olanaklarının artması hepimizi ve çoğunlukla da çocukları bilgisayar başına adeta bağladı. Milyonlarca lira ödenerek alınan bilgisayarların yalnızca chat (sohbet), oyun, surf (internette gezinti) amacıyla kullanılması ise anne babaları endişelendirmeye başladı. ‘Çocuğum eve gelir gelmez bilgisayar başına oturuyor, yemek yemeyi bile unutuyor ya da yemeğini bilgisayar başında yiyor. Kiminle konuşuyor, ne oynuyor?’ gibi şikayet ve sorular uzayıp gidiyor. Bu durum ise anne babaları endişelendirebiliyor.
Çok iyi bilinmelidir ki, bilgisayar kullanmak ya da internetten faydalanmak tek başına kişinin yaşamına asla olumsuz etkide bulunmuyor. Olumsuz etki ancak kişinin bilgisayarı, interneti ya da chat gibi iletişim araçlarını yanlış kullanması sonucu ortaya çıkabiliyor.
Öyleyse bilgisayar oyunları, chat ya da internette geçirilen zamanın çok fazla olduğuna nasıl karar verebiliriz?
Eğer bilgisayar başında geçirilen zaman kişinin yaşamında bazı güçlükler yaşamasına, örneğin derslerinde başarısız olmasına, sosyal yaşamdan uzaklaşmasına neden oluyorsa, bu durumda bilgisayar başında çok fazla zaman geçirildiği düşünülebiliyor.
Çocuklar chat yapmayı neden tercih ediyor? Sanal ortamda kurulan arkadaşlıkların çekiciliği nedir?
Kuşkusuz her çocuğun, gencin, bireyin ‘chat’ yapma, bilgisayar oyunu oynama ve internette gezinme nedeni birbirinden farklıdır. Anne babalar bu durumu değerlendirirken çocuğun farklılığını ve biricikliğini göz önünde bulundurmalıdırlar. Öte yandan internet, chat, bilgisayar oyunları hatta cep telefonları gibi teknoloji harikası araçlar ve hizmetleri çekici kılabilecek ortak konulardan da bahsedilebilir.
Çocuklar Teknolojiyi Doğru Kullanmalı
Teknolojinin avantajları kadar dezavantajları da bulunmaktadır. Bu noktada önemli olan ise teknolojiyi doğru ve etkili bir şekilde kullanabilmektir. Günlük hayatımızda sosyal yaşamımızı etkisi altına alabilecek tarzda teknoloji bağımlısı olmak bilgi çağının teknolojiyi yanlış kullanma nedeni ile getirmiş olduğu zararıdır.
Teknoloji bağımlılığı onunla erken yaşta tanışan çocuklar için sosyal yaşantılarını olumsuz etkileyecek bir tehdit olarak karşımıza çıkmaktadır. Gelenekselleşmiş oyunların unutulmaya yüz tutması, oyun kültürünün yok olma tehlikesi sokak oyunlarının yerini bilgisayar oyunlarının ve sanal arkadaşlıkların alması bilgisayarların en ulaşılır teknoloji ürünleri olması, gibi birçok neden çocuklarda İnternet bağımlılığının sebepleri arasında yer almaktadır.
Bilgi çağının en önemli unsuru teknolojinin bilgiye hızlı ulaşma amacının dışında yan amaçları da bulunmaktadır. Oyun ve sosyal medya kullanımı niteliği bakımından yanlış kullanılırsa çocuklar karşısında büyük ölçekte bir tehdit unsuru olarak görülmektedir.
Çocuklarda Bilgisayar Bağımlılığı
Çocuğumu bilgisayar bağımlılığından nasıl kurtarırım sorusuna cevap verebilmek için öncelikle bilgisayar bağımlılığını doğru anlamak gerekir.
İletişim kurmada kolaylık sağlıyor
Chat günlük yaşamda kolay iletişim kuramayan çocuk ya da gençlere iletişim ve birçok kişiyle tanışma olanağı sunuyor. Sanal ortamda bireyler kendilerini daha kolay ifade edebiliyorlar. Günlük yaşamda kendilerini ifade etmekte güçlük çekenler bile sanal ortamda kendileri veya başkaları ya da tanınmak istedikleri gibi olabiliyorlar.
Sosyal ortam sunuyor
İnteraktif araçlar (iletişim araçları) aracılığıyla sunulan iletişim olanağı bireylere bir gruba ait olduklarını hissettiriyor. Bireyler üye oldukları gruplar içinde bir yerleri olduğunu hissediyorlar. Bu durum günlük yaşamda iletişim kurmada ve sosyal ortamlara katılmada güçlük yaşayan bireylere kolaylıklar sağlıyor. Bireyler bu gruplar içinde onaylandıklarını, kabul edildiklerini hissediyorlar.
İnsanlarla daha yakın ilişkiler kurmayı sağlayabiliyor
İnternetin sunduğu iletişim olanağı bireyleri günlük yaşamda olduğundan daha çok yakınlaştırabiliyor. Bireyler bu ortam içinde içlerinden geldiği gibi iletişim kurup yakınlaşabiliyorlar. İnternette yüzünü görmedikleri insanlarla dertleşmek daha kolay olduğu için bireyler daha derin ilişkiler kurabiliyorlar.
Çocuk ya da genç, olmak istediği kişi gibi davranabiliyor
İnternet aracılığıyla hayallerindeki kişi olmak çok kolay. Bir insan, sosyal ilişkiler kurmada zorlanan, utangaç ya da yeterince kendine güvenli olmayan biri olsa bile, Internet ortamında olmak istediği kişi gibi davranabiliyor.
Ucuz ve uzun süre ve birçok kişi ile aynı anda iletişim imkânı sunuyor
İnternet özellikle arkadaşları ile sürekli iletişim içinde olmaya bayılan ergenler için telefondan daha ucuz ve uzun iletişim olanağı sunuyor. Böylece çocuk ya da gençler aynı anda birçok arkadaşı ile birlikte iletişim kurma olanağını daha ucuza bulabiliyor.
Gerçeklerden kaçabilmeye yarıyor
Bilgisayar oyunları ya da internet üzerinden sunulan içerik çok renkli, hızlı, görsel ve işitsel efektler tarafından zenginleştirilmiş olduğu için çocuğun ya da gencin, bilgisayar başında keyifli uzun zaman geçirmesine yardımcı oluyor. Bu da günlük sıkıntılar ya da sorunlardan uzaklaşmak isteyen çocuk ve gençleri bilgisayar başına çekiyor.
Son zamanlarda psikoloji alanında yapılan araştırmalar, internette çok fazla zaman geçiren bireylerin, internetten uzaklaştıklarında ya da uzaklaştırıldıklarında bağımlı insanlarda görülen çekilme etkilerine benzer belirtilerin görüldüğünü göstermekle birlikte henüz ‘İnternet Bağımlılığı’ diye bir hastalıktan tam olarak bahsedilemeyeceğini söylüyor. Amerika’da yapılan çalışmalara göre bugün 47 milyon insan Internet kullanıyor ama bunların yalnızca %5-10 kadarının Internet bağımlısı olduğu gözleniyor.
Bilgisayar Bağımlılığı Nedenleri
Bilgisayar bağımlılığının çeşitli sebepleri var. Çocuğumu bilgisayar bağımlılığından nasıl kurtarabilirim sorusunun cevabı bu sebeplerde yatıyor.
Teknoloji Bağımlılığı
Bilgisayar, bilgisayar oyunları, telefon gibi teknolojik gelişmelerin sunduğu hizmetler, zengin görsel ve işitsel içerik sunuyor, her şeye hızla ulaşılabiliyor. Bu gibi hizmetler yoluyla zengin bir öğrenme ortamı sunuluyor öte yandan sunulan içeriğin hızlı, ani, beklenmedik formatlarda, düzensiz bir akış içinde olması çocuğun ya da bireyin dikkatini uzun süre bilgisayarda tutmasına yarıyor.
Bağımlılığa Yatkın Kişilik Yapısı
Psikolojik sorunların görünen yüzü olarak da değerlendirilebilecek internet ve chat bağımlılığı aslında bize bağımlı kişilik hakkında ipuçları sunabiliyor. O nedenle chat başından ayrılmayan çocuğun kişilik özelliklerinin değerlendirilmesi önemli. İnternette çok fazla vakit geçiren bireylerin daha çok hassas, yalnız, çabuk sıkılan, içe-dönük, kendine güveni az olan, bağımlılık geçmişi ya da yatkınlığı olan bireyler olduğu üzerinde duruluyor.
Teknoloji Bağımlılığının Çocuklar Üzerindeki Olumsuz Etkileri:
Teknoloji bağımlılığının çocuklar üzerinde bir takım fiziksel ve psikolojik etkileri bulunmaktadır:
- Çocuklar uzun süre bilgisayar ekranına bakmaktan bir takım görme sorunları yaşayabilirler.
- Eğik bir şekilde uzun süre bilgisayar başında oturan çocukta bir takım iskelet ve duruş bozuklukları görülebilir.
- Artık sokağa çıkıp oyunlar oynamak yerine bilgisayar ve tabletleri seçen çocukta hareketsizlikten kaynaklı obezite rastlanabilir.
- Aşırı radyasyona dalgalarına maruz kalan çocuklara bir takım hastalıklar rastlanabilir.
- Bilgisayardan kopamayan çocukta yaşanan uyku problemi akabinde konsantrasyon eksikliği görülebilir.
- Bilgisayarı yoğun kullanan çocuğu korumak isteyen ebeveynden gelen aşırı tepkiye bağlı yaşanabilecek aile içi iletişim problemleri yaşanabilir.
- Çocukta tekrarlan vücut hareketleri parmak oynatma ve bulunduğu yerde sallanma bu duruma örnek gösterilebilir.
- Bilgisayardan kopamayan çocuğunun asosyalleşmesi ve gider içine kapanması.
- En yakın dostu bilgisayar olan çocuğun başka iletişimlere kapalı olması ve olumsuz duygular biriktirmesi.
- Çocuğun ailesiyle geçirdiği vakitten sıkılmaya başlaması ve kendini göz temasından sakınması.
Çocuğumu Bilgisayar Bağımlılığından Nasıl Kurtarabilirim? Sebepler ve Öneriler
Sanal yerine doğal ortam
Çocuklarınızı arkadaşları ile doğal yollardan görüşmeleri için yönlendirebilir, onlara yeni olanaklar yaratabilirsiniz. Yaz kampları, hafta sonu doğa yürüyüşleri, evde ve bahçede yapılabilecek etkinlikler, hobiler, spor karşılaşmalarının izlenmesi gibi aktif ve doğal etkinliklere katılmasına yardımcı olabilirsiniz.
Spora yönlendirme
Spor çocuklar ve gençlerin fiziksel, zihinsel, ruhsal ve sosyal gelişimleri için son derece gerekli bir aktivitedir. Çocuğunuza uygun bir spor çalışması seçebilir ve haftanın 2-3 gününü spor yaparak geçirmesini sağlayabilirsiniz.
Arkadaşlık ilişkileri desteklenmeli
Çocuğunuzun arkadaşlık ilişkilerini desteklemeniz, onu, var olan arkadaşlık ilişkilerini sürdürmek ve yeni arkadaşlık ilişkileri kurması için yüreklendirecek, böylece çocuğunuz bilgisayarda çok uzun ve gereksiz zaman geçirmek yerine arkadaşları ile olmayı seçecektir.
Sosyal beceri eğitimi
Çocuklar ve gençler kendi akran grupları içinde iletişim kurmaya özendirilebilir. Eğer çocuk ya da genç iletişim kurmada, iletişimi başlatmada ve sürdürmede güçlük çekiyorsa, sosyal beceri eğitimlerinden faydalanılabilir. Bu konuda çocuğunuza, okulunda bulunan psikolojik danışman yardımcı olabilir ya da ‘Sosyal Beceri Eğitim Grupları’ yapan özel psikolojik danışmanlık merkezlerinden yardım alınabilir.
Profesyonel yardım
Bunları yaptığınız halde çocuğunuzun giderek bilgisayar oyunlarına, bilgisayarda sohbet etmeye bağımlı bir hale geldiğini gözlüyorsanız ve bu durum çocuğunuzun okul başarısını, sosyal yaşamını olumsuz etkiliyorsa, bir psikologdan yardım alabilirsiniz.
İnternet kullanım sözleşmesi
Aile Çocuk Internet Kullanım Sözleşmesi, bilgisayar ve internetin çocuklarınız tarafından etkili bir biçimde kullanılmasına yardımcı olabilir.
Aileler İçin İnternet Kullanım Önerileri
Bilgisayar ve internette geçirilen zamanın sınırlandırılması, bilgisayar herkesin bulunduğu odaya konması gibi basit önlemler çocuğunuza etkili bilgisayar kullanma alışkanlığı kazandırmaya yardımcı olabilir.
- Çocuğunu karşınıza bir yetişkin gibi alıp öncelikle aşırı bilgisayar kullanımının ona ne tür zararlar verebileceğini kibar ve sohbet havasında ona aktarın. Bunu yaparken çocuklar ile tartışmayın. Daha sonra çocuğunuzun televizyon ve bilgisayarda vakit geçirme süresini onunla birlikte belirleyin.
- Çocuğunuzun odasında bilgisayar var ise bu bilgisayarı ortak kullanım alanına taşıyım. Bilgisayar ve televizyonun ortak kullanım alanı olan odalarda olmasını sağlayın.
- İnternet ve bazı televizyon kanallarında aile koruması ve şifrelendirme gibi uygulamalar yapın.
- Teknoloji bağımlısı çocuklar şiddete eğimli olabileceğinden onlara şiddete gerek kalmadan sorunlarını nasıl çözebileceklerini ve bunun çok daha yapıcı olduğunu kanıtlayın.
- Siz yokken çocuğunuzu uyarabilecek olan çevrenizi internet kullanımı hakkında bilgilendirin.
- Sanal arkadaşlıkları da beraberinde getiren sanal dünya ve bu arkadaşlıklar hakkında çocuğunuza bilgi verin ve gerekiyorsa dozunda uyarılar iletin.
- Çocuğunuzun her boş zamanında yönelebileceği bilgisayar yerine onunla birlikte eğlenceli vakit geçirebileceğiniz aktiviteler seçip bu aktivitelere katılın. Bu aktiviteler Tiyatro, müzik, dans, çeşitli spor dalları olabilir böylece çocuğunuz görsel uyaranlardan uzaklaşıp İşitsel, fiziksel ve zihinsel aktivitelere yoğunlaşacaktır.
- Arkadaşları ile sanal yollardan görüşen çocuğunuz akran grupları ile gerçek ortamlarda bir araya getirip hem kendi çocuğunuzun hem de diğer bilgisayara başvuran çocukların sosyalleşmesini tetikleyin.
- Yemek ve çay saatlerinde bilgisayar başından kopamayan çocuğunuza servis yapmayın bilgisayardan kopup sizinle birlikte iletişim halinde bu tüketimleri yapmasına olanak sağlayın.
Çocuklara Teknolojiyi doğru kullanma konusunda küçük ipuçları ile çatışma yaratmadan bilgilendirebilmek mümkündür. Bu yöntemler ile çocuklarda teknolojik bağımlılığın önüne kolayca geçebilirsiniz. Böylelikle bilgiye maksimum hızda ulaştığımız yararlı bir alan zararsız bir hal almayıp, çocuklar ile aranızda problem olmaktan çıkacaktır.
