Çocuğun ekran bağımlılığı nasıl önlenebilir? Ekran ya da başka bir deyişle teknoloji bağımlılığı çocukları olumsuz etkiliyor. Peki ne yapılabilir?
Ekranların, özellikle gelişim çağındaki çocukların bedensel ve ruhsal gelişimleri üzerindeki negatif etkilerine dikkat çekmek amacıyla yapılan faaliyetlerde bilinçlendirme çalışmaları önemli yer tutuyor. Türkiye Yeşilay Cemiyeti, televizyonun da dâhil olduğu ekran ve teknoloji bağımlılığının gelecek nesilleri tehdit ettiğinin altını çiziyor.
Türkiye Yeşilay Cemiyeti Başkanı Prof. Dr. M. İhsan Karaman, anne babaların çocukları ile kaliteli vakit geçirmemesinin zararlı sonuçlara yol açtığını vurgulayarak sözlerine şu şekilde devam etti: “Çok küçük yaştaki çocukların saatlerce tablet ve telefonlarla vakit geçirdiğini görüyoruz. Her yaştan izleyici kitlesine sahip televizyon da aynı şekilde çocuklarımız için tehlike oluşturuyor. Saatlerce çocuğun televizyon başında durması, bilinçsizce kanalları dolaşması, mili, manevi ve evrensel değerleri yok sayabilecek yayınlara maruz kalması çocuklarımızın geleceği açısından üzerinde durulması gereken önemli bir meseledir. Annesiyle ya da babasıyla oyun oynayarak iletişim kuracağı yaşta, çocukların ekrana bağlı kalarak bu iletişimden mahrum kalması iki önemli sonuç doğuruyor. Bunlardan ilki o yaşta ‘ekran ve teknoloji bağımlılığı’ dediğimiz bağımlılığa sahip olmaları. İkincisi ise, aile içi iletişim bağlarının oluşamaması sonucu bu çocukların ileride pek çok bağımlılıkların pençesine düşme adayı kişilere dönüşmesi.”
Ekran Çocukları Özendiriyor
Sosyologlar, televizyon programlarında özendirilen gösterişli hayatların gerçek hayatta çocukları pek çok bağımlılığın pençesine düşürmek için tuzak olarak kullanıldığını ifade ediyor. Özellikle genç yaştaki bireylerin kendilerine rol model belirledikleri karakterleri özümsedikleri ve hatta gerçek hayatta onlar gibi davranmaya çalıştıkları, onların sahip olduğu yaşamlara sahip olmayı arzu ettikleri gözlemleniyor. Bunu fırsat bilen pek çok zehir tacirinin, gençleri ‘yaratılmış’ lüks algısı ile ele geçirdiği pek çok bağımlı dosyasında yer alıyor. Genç, bağımlı hale geldiğinde ise madden ve bedenen sefaletin içinde, mücadele edemeyecek durumda oluyor.
Marmara Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Balkanlıoğlu, çocuklarının midesine alacağı en ufak bir yiyecek kırıntısına bile dikkat eden anne babaların çocuklarının beynine alacağı en ufak görüntü karesine dahi dikkat etmeleri gerektiğini ifade ederek, ebeveynleri uyarıyor: “Zira yiyecek zehirlenmesinin bir şekilde tedavisi mümkünken, beyin zehirlenmesinin tedavisi o kadar kolay olmuyor, etkileri yıllarca sürebiliyor.”
Dijital Ekranlar Çocuklarda Göz Kusurlarına Yol Açıyor
Miyop yani uzağı görememe hastalığının toplumda en sık görülen göz kusurlarından biri olduğunu söyleyen Acıbadem Ankara Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Uğur Emrah Altıparmak, ailesel yatkınlığın ve çevresel faktörlerin göz hastalıklarına neden olduğuna dikkat çekiyor.
Akıllı Telefonlar Miyopiyi Hızlandırıyor
Çocukların yoğun biçimde okul, ders ve proje gibi aktiviteler sebebiyle bilgisayar ve mobil cihaz kullanmaları zaman içerisinde görme kusurları oluşmasına yol açabiliyor. Özellikle akıl telefonlar ve tabletler, çocuklarda miyopiyi hızlandırabiliyor. Bu nedenle, ebeveynlerin akıllı telefon kullanan çocuklara, kullanım süresiyle ilgili kısıtlamalar getirmesi önem taşıyor.
Gün içerisinde yoğun olarak akıllı telefonlarla meşgul olunması, göz kusurlarını artırıyor. Miyopinin ortaya çıkmasında ve ilerlemesinde önemli risk faktörlerinden biri olarak değerlendirilen akıllı telefonların, özellikle okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocuklar için, sınırlandırılması gerekiyor.
Çocukların Miyop Olma Riski Azaltılabilir
Dijital ekranlara uzun süre ve sık sık bakmak özellikle bebeklerde ciddi hasarlara yol açıyor. 6-18 aylık dönemde göz numarasını aktif olarak değiştirdiğine ve emetropizasyon adı verilen doğal gelişim süreci içinde görme yetisinin düzene girdiği dönemin 6-18 ay olduğuna dikkat çeken Dr. Altıparmak, bebeklik döneminde dijital ekranların ciddi sorunlara yol açabildiğini vurguladı. Emetropizasyonun azalarak da olsa devam ettiği 8-10 yaş döneminde çocukların dijital ekranlardan olabildiğince uzak durması, miyop olma riskini azaltıyor.
Çocukları Fiziksel Aktivitelere Yönlendirilmeli
Çocukların açık havada vakit geçirmesi, fiziksel uğraşlarda bulunması ve teknolojik cihazlardan bağımsız olarak etkinlikler yapması, çocuklarda miyopi riskini azaltıyor. Teknolojik cihazlara daha uzak olan çocuklarda miyop olma ya da varolan miyopinin ilerleme riski azaldığı gibi, akıllı telefon ve tablet kullanımını sınırlandırılmayan çocuklarda bu risk artış gösterebiliyor.
Ebeveynlerin özellikle tatil dönemlerinde, çocukların teknoloji kullanımını sınırlandırması ve çocukları fiziksel aktivitelere yönlendirmesi çocukların göz sağlığı açısından olduğu gibi, genel sağlıkları açısından da büyük önem taşıyor.
Çocukların Ekran Karşısında Geçirdikleri Zaman Nasıl Kontrol Edilebilir?
Ekran bağımlılığının pek çok olumsuz yanı bulunmaktadır. Fakat bunun yanı sıra, çağımızın önemli bir parçası olan ekranları hayatımızdan çıkarmamız da mümkün değil. Peki çocuğun ekran bağımlılığı yaşmaması ve teknolojiyi olumlu yönde kullanabilmesi için yapılması gerekenler nelerdir?
Sara DeWitt çocukların ekran zamanı hakkındaki 3 korku ve bunların neden doğru olmadığı hakkında şunları söylüyor:
“Telefonlarımızı günde 50 defadan fazla kontrol ediyoruz; ama çocuklarımız onlarla oynadığı zaman endişe ediyoruz. Ekranlar çocukluğu mahvediyor mu? Çocuk medyası uzmanı Sara DeWitt’e göre öyle değil. Bir restoranda sıkıldığı zaman çocuğunuza telefon uzattığınızda kendinizi daha az suçlu hissetmenizi sağlayacak konuşmasında DeWitt, çocukların ekranlarla etkileşim içerisinde olmasından heyecan duyduğumuz bir gelecek hayal ediyor ve bize yeni teknolojisinin çocukların büyümelerine, bağlantı kurmalarına ve öğrenmelerine gerçekten yardım edecek heyecan verici yöntemler gösteriyor.”
“Bu cihazla ilgili düşünerek başlamamızı istiyorum; büyük ihtimalle şu anda cebinizde bulunan cep telefonu ile… Amerikalıların yüzde 40’ı her sabah uyandıktan sonra 5 dakika içerisinde cep telefonlarına bakıyorlar ve sonra da gün içerisinde bir 50 defa daha bakıyorlar. Yetişkinler bu cihazı bir gereklilik olarak değerlendiriyor.
Sizden bunu üç yaşındaki bir çocuğun elinde hayal etmenizi istiyorum ve toplum olarak, endişeleniyoruz. Ebeveynler bu cihazın çocuklarının sosyal gelişimlerini engellemesinden, kalkıp hareket etmekten alıkoyacağından korkuyorlar. Nasıl oluyorsa, bunun çocukluğu bozacağını düşünüyorlar. Ben bu düşünceye meydan okumak istiyorum. Ben bir anaokulu öğrencisinin ekran ile etkileşime girmesinden heyecanlandığımız bir gelecek tasavvur edebiliyorum. Bu ekranlar çocukları daha da çok hareketlendirebilir. Bize bir çocuğun neler öğrendiğini standart bir testten daha iyi şekilde gösterme gücüne sahipler. Daha da çılgınca bir düşünce: Ben bu ekranların çocuklar ve ebeveynler arasında daha fazla gerçek hayat diyaloğu kurma gücüne sahip olduğuna inanıyorum.”
Çocuğun Ekran Bağımlılığı Hakkında Ebeveynler Ne Yapmalı?
Çocukların bilgisayar, tablet, telefon gibi akıllı cihazlarla çok fazla zaman geçirmesi ve teknolojik cihazlardan ayrıldığında mutsuz olması, içine kapanması ya da öfkelenmesi, teknoloji bağımlılığına işaret ediyor. Özellikle ilkokul çağındaki çocukların teknolojiye bağımlı hale gelmesi, göz hastalıklarına, obeziteye ve sosyal problemlere neden olabiliyor. Ebeveynlerin, teknoloji bağımlılığına karşı önlem almaları ve çocukların teknolojik cihazları kullanmalarına sınırlandırma getirmeleri büyük önem taşıyor.
Teknolojik cihazların kullanımı konusunda çocuklara belirli sınırlamaların getirilmesi de oldukça önemlidir. Ancak bu noktada, yasak koymamaya ve kullanımın sınırlandırılmasına dikkat edilmelidir. Bilgisayar, tablet ya da akıllı telefon kullanımı konusundaki sınırlamada esnek davranılabileceği gibi, çocuğun teknolojiye bağımlı hale gelmemesini sağlamak için, günde 3-4 saati aşan kullanımlar durdurulmalıdır.
