Çocuğun Uykuya Dalamaması Durumunda Ne Yapılabilir?

Çocuğun uykuya dalamaması çocuk sağlığı açısından pek çok sonuca sebep olabilir. Çocuklarda uyku problemleri ciddiye alınmalıdır.

Etiler Memorial Tıp Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Gökhan Mamur, çocuklarda uyku problemleri hakkında bilgi verdi.

Bebeğiniz için her şeyi yapmaya hazırsınız ancak doğumdan birkaç ay geçmesine rağmen geceleyin o saat başı uyanıyor; hatta bazen uyuduktan birkaç dakika sonra hemen ağlamaya başlıyor ve geceleriniz bir kabus gibi geçiyor; uykusuzsunuz, mutsuzsunuz.

Bu durum, birçok anne ve baba için tanıdık gelir ve maalesef artık bilimsel olarak kanıtlanmış bir gerçek vardır ki, uykusuzluk mutsuzluğu en çok tetikleyen unsurların başında gelmektedir. Ancak üzülmeyin çünkü bunun da bir çaresi var. Normal olmayan bu durumu açıklamadan önce normal yani fizyolojik olan uyku düzeni nasıldır ona bir göz atalım.

Bu nedenle biz erişkinlerden örnekler vererek başlayacağım çünkü sanırım bununla bağlantı kurmanız daha kolay olacaktır. Biliriz ki hepimizin genelde alışık olduğu bir uyku saati vardır. Bu saat yaklaştıkça genelde belirli bir düzende yaptıklarımız vardır; örneğin pijamalarımızı giymek, dişlerimizi ve saçımızı fırçalamak. Yatak odamıza gider ışıkları söndürür ve alışık olduğumuz yatak, yorgan ve yastığımızla uykuya dalarız. Uykuya dalabilmemiz için alışık olduğumuz koşul ve sabitler bunlardır. Biz erişkinler olarak gece boyunca mutlaka uyanırız, örneğin sağa sola dönmek için. Ancak çoğu zaman bu anları hatırlamayız; çünkü uykuya dalabilmemiz için alışık olduğumuz koşullar, yani karanlık yatak odamız, kendi yatağımız, yorganımız ve yastığımız sabittir.

Alışık olduğunuz bu düzen bozulunca uyandığınızda tekrar uykuya dalabilme kabiliyetiniz sekteye uğramış olacaktır. Böyle durumlar için aşağıdaki örnekleri verebiliriz:

Çocuğun Uykuya Dalamaması Nedenleri

Saat farkı olan uzak bir ülkeye taşınmış veya bir iki haftalığına tatile gitmişsinizdir. Değişen çevrenizin yanı sıra farklı saat diliminde ya çok erken ya da çok geç uyumak durumunda kalmışsınızdır. Böyle bir ortama alışmanız genelde bir hafta sürer. Tatil dönüşünde ise eski ortam ve saat diliminize ayak uydurmak için tekrar bir haftalık bir süre geçebilmektedir.

Otobüs ile gece yolculuk yaptığınızda rahat bir uyku uyumanız çok zorlaşacaktır oysa çevrenize baktığınızda bazı insanlar mışıl mışıl uyumaktadır. İşte bu insanlar genelde o ortamda uyumaya alışık olanlardır çünkü birçok kez o ortamda uyumak zorunda kalmışlardır.

Alışık olduğunuz yastığınız değiştiğinde bile gece uykunuz daha huzursuz geçebilmektedir. Tabi bu yastığa da birkaç gün içinde alışacak ve uykunuz tekrar düzene girecektir.

Bu örnekler aynı zamanda şunu gösteriyor ki; uykuya rahatça dalmak kazanılan bir beceridir, kendiliğinden gelişmez aynı zamanda değiştirilebilmektedir. Yeter ki biz kararlı olalım.

Bebeklerimize gelince; onlar için de aynı kurallar geçerlidir. Çocuğun uykuya dalamaması için çeşitli sebepler vardır. Kendinize bir sorun “Benim bebeğim nasıl uykuya dalıyor?” Aşağıda en sık görülen olasılıklar yer almaktadır; birini işaretleyin lütfen:

Benim bebeğim nasıl uykuya dalıyor?

• Memede
• Biberonla
• Emzikle
• Kucakta
• Battaniye veya ayakta sallanarak
• Pışpışlanarak
• Ebeveyn yatağında ebeveyn yanında

Genelde anne veya babalar bebeklerini yukarıdaki koşullarla uyuttuktan sonra beşiğine veya yatağa yatırırlar. Ardından kendileri uyumaya çalışırlar. Ancak uykuları çok da uzun sürmez çünkü bir veya iki saat içinde bebeklerinin ağlaması ile uyanırlar ve tekrar aynı şekilde uyutmaya çalışıp ardından bu döngü döner, döner, döner… Size kötü bir haberim var: siz bu duruma dur demezseniz herhangi bir şey değişmeyecek ve aylar hatta yıllar boyu bu böyle devam edecektir.

Aslında bebeğiniz haksız değil. Düşünebiliyormusunuz, siz alışık olduğunuz düzen ile yatağınıza yattınız ve uyudunuz. Bir iki saat sonra sağdan sola dönmek için uyandığınızda birden bire baktınız ki salondaki koltukta yatar vaziyettesiniz. Tekrar orada hemen uykuya dalmanız mümkün mü? Asla! “Ben buraya nasıl geldim? Bu soruyu bırakın “ben burada uyuyamam, alışık değilim. Ben yatağımı istiyorum ve oraya gidiyorum!” demezmisiniz? Bu nedenle bebeğinizden farklı bir şey beklemeyin. Bebeğiniz aslında uyanıp da ağladığında size “Anneeeee (veya Babaaaa) benim çok uykum var! Ama böyle uyumaya alışık değilim, benim uyumam için memeye ihtiyacım var!” O sizden uykuya dalabilmek için haklı olarak alışık olduğu uykuya dalma ortamını istemektedir.

Size iyi bir haberim var uykuya dalma alışkanlığı kazanılan bir beceridir ve eğitimle değiştirilebilir. Yani şu anki durumunuza mahkum değilsiniz.

Çocuğun Uyku Problemleri Nasıl Çözülür?

Çocuğun uykuya dalamaması sorunu nasıl çözülür? Bebeğinizin uykusunu düzene sokmak için bir yöntem vardır. Birinci aşamada bebeğinizi uyutmak için istediğiniz saati belirleyin. Bebeğinizin genelde uyuduğu saati ilk aşamada hedef olarak seçmek size avantaj sağlayabilir. Örneğin bebeğiniz saat 21:00’de uykusu geliyorsa saat 20:00 gibi belirli bir düzen geliştirin; mesela banyosunu yaptırın, ardından cilt bakımını yapın daha sonra da pijamalarını giydirin. Ona masal anlatabilir, hikaye okuyabilir veya şarkı söyleyebilirsiniz. Son olarak emzirin ve sonunda da o uykuya dalmadan doğrudan yatağına yatırın. Bebeğiniz altı aylığın üstündeyse artık koruması olan bir yatakta yatmalı. Işıkları söndürerek iyi geceler dileyin.

Bu noktadan itibaren izleyebileceğiniz iki yol var. Ya odada oturup bebeğinizin uykuya dalmasını bekleyebilirsiniz ya da ilk gece 2 dakika ara ile odasına uğrayıp “Bebeğim ben buradayım” diyebilirsiniz. (Bunu yapmanızın nedeni bebeğinizin terk edilmiş duygusuna kapılmamasını sağlamaktır). Aklınızdan ne geçtiğini tahmin edebiliyorum, “Böyle yaparsam bebeğimin çok kötü ağlayacağı kesin!” Muhtemelen haklısınız. O, çok ağlayacaktır. Ancak bu durumda kendinize ve birbirinize hemen hatırlatın ki bunu onun ve kendi iyiliğiniz için yapıyorsunuz; ailece uygun bir uyku düzeni için yatırım yapıyorsunuz. Bir hafta 10 güne kadar bebeğiniz ve sizin uyku düzeni çok daha iyi bir yere gelecektir. Bunu yapmadığınız takdirde de çok büyük bir ihtimalle bir şey değişmeyecek ve eski huzursuz yönteminiz ile aynen devam edeceksinizdir.

Ağlıyor Diye Bebeğinizi Hemen Kucağınıza Almayın

Bebeğiniz ağlama esnasında kusarsa yalnızca ağzını silin ve yatakta kusmanın olduğu bölgeyi silip onun üstüne çarşaf serin; bebeğinizi bu esnada kucağınıza almayın. Alırsanız şu mesajı vermiş olursunuz: “Eğer kusarsan seni kucağıma alırım” ve kusmalar her akşam devam eder. Belli sürede- ki bu süre bir veya birkaç saat olabilir- bebeğinizin uykuya eğilimi artacaktır. Bu durumda eğer 2 dakika geçtiyse ve sesi artık kesiliyorsa yanına gidip onu uyarmayın. İlk gecenizi başarıyla tamamladınız. Gece uyandığı takdirde onu emzirebilirsiniz ancak memede uyumamasına dikkat edin. Emzirme bittiği anda uyumadan hemen yatağına yatırın. Yatağında kendi başına uykuya dalmaya alışsın ki, geceleyin uyandığında uyumak için alıştığı bu koşullar aynen devam ettiğinden, kendi başına uykuya dalabilsin.

İkinci gece aynı yöntemi aynen tekrarlayın ancak yanına 2 dakika ara ile değil 5 dakika ara ile gidin. Yanında uyuyana kadar oturmayı tercih ediyorsanız aynen devam edin.

Üçüncü gece artık ufak da olsa uykuya dalma süresinde bir fark görmeye başlarsınız. Yanına gitme süresini de 10 dakikaya artırın; dördüncü gece 20 dakika beşinci gece 30 dakika. Çoğu zaman bir hafta sonunda düzenin epeyce rayına oturduğunu göreceksiniz.

Ebeveynler Kararlı Tavrını Sürdürmeli

Tekniğin uygulamasında bebeğiniz çok ağlayabilir ve sesi kısılabilir ancak bu durum onun için zararlı değildir. Başlamadan önce evde kalan aile fertleri ve özellikle anne ve babanın uygulamaya sonuna kadar sadık kalacağı konusunda kesin karar vermeliler. Anne veya baba bebeğin ağlama halinde bazen dayanamayıp onu kucağına almak isteyebilir ancak bilin ki öyle yaparsanız bebeğinize şu mesajı veriyor olacaksınız, “Eğer ben yeterince ağlarsam o zaman onlar beni kucaklarına alıp eski düzene döneceklerdir!” Ve bu olduğu takdirde de bir sonraki sefere bu yöntemi denediğinizde ağlamalar çok daha fazla olacaktır. Onun için bence bu uygulamayı bir kere yapın ve tam yapın.

Çocuğunuzun uyku düzeni hastalık, diş çıkarma, tatil veya başka evde yatıya kalmalar gibi durumlarda bozulabilir. Bu tür durumlar geçtikten hemen sonra eski düzenini yakalamak için yine bu yöntemi uygulamalısınız.

Bu yöntem, gece belirli saatte uyuyan ve gece belirli dönemlerde uyanıp en kötü ihtimal ile emzirildikten sonra kendi başına yatağında uykuya dalan bir bebeğinizin olmasını hedeflemektedir. Olası ağlama veya başka nedenlerle tekniği uygulamak istemeyen anne ve babalar elbette olabilir ve bu karar onların hakkıdır. Ancak bu karar anne ve babanın yaşamakta oldukları uyku düzenine razı oldukları anlamına da gelmektedir.

Çocuklarda Uyku Problemleri

Memorial Suadiye Tıp Merkezi; Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Murat Yıldırım, çocuklarda uykunun önemi hakkında bilgi verdi. Çocuğun uykuya dalamaması sorunu için öneriler:

Uyku Büyümeyi Sağlar

Uyku yalnızca bir dinlenme aracı değildir. Uyku, beyin başta olmak üzere tüm organların rejenerasyonu için şarttır. Uyku sırasında stres hormonları azalırken büyüme hormonu salınımı artar. Bu sayede uyku sırasında vücut kendini onarır, yeniden yapılandırır, protein sentezi artar ve vücut kendini yeni güne hazırlar.

Düzenli Uyku Hafızayı da Güçlendiriyor

Uyku zamanı bakıcıların dört gözle bekledikleri soluklanma zamanı olurken; çocuklar için çok daha büyük bir öneme sahiptir. Çocuk uyku sırasında büyümektedir. Çocuk ne kadar küçükse, büyüme o kadar hızlı, uyku ihtiyacı da o kadar fazladır. Düzenli uyuyan çocukta büyüme daha hızlı olacaktır. Yine bu çocuklarda öğrenmenin daha net, hafızanın daha güçlü olduğu ortaya konmuştur. Yetersiz uyuyan çocuklarda durum tam tersidir. Yeterince uyuyamayan çocuklarda obezitenin daha sık olduğu saptanmıştır. Bu çocuklarda abur cubur yeme, fazla kalorili içecekler içme ve televizyon ya da bilgisayar karşısında geçirilen süre daha fazladır.

Düzenli Uyku Hiperaktivite ve Depresyon Riskini Azaltıyor
Bilimsel araştırmalar okul öncesi çocuklarda düzenli uykunun hiperaktivite, anksiyete ve depresyonu azalttığını göstermiştir. Yine bir haftalık süre içinde 3-4 gün ve fazlası uykunun (bu da gün başına en az 11–12 saat uyku demektir) çocuklar için gerekli olduğu gösterilmiştir. Ergenlik döneminde uyku zamanı genellikle gece yarısından sonraya sarkar ve çocuk az uykuyla yetinmeye başlar. Günlük 7–7,5 saat uykuyla yetinen çocuklarda depresyon eğiliminin daha fazla olduğu gösterilmiştir.
Bu çocuklarda depresyon sıklığının gece 22.00 den önce yatağa giren çocuklara göre % 42 daha fazla olduğu gösterilmiştir. Ergenlik döneminde ideal uyku zamanı 9 saat iken, birçok çocuk 7–7,5 saat uyku ile yetinmektedir.

Gece Uyumayan Çocuğa Çözüm Önerileri

Çocuğun uykuya dalamaması ciddiye alınmalı. Peki ne yapılabilir?

Çocuğunuzun Yatma Vaktini 22.00 Olarak Belirleyin

Tüm çocukluk boyunca uykuya yatma zamanının mutlaka gece 22.00’den önce olması sağlanmalıdır. Bunu sağlamak her zaman çok kolay olmayabilir. Sağlıklı uyku alışkanlığının oturtulması erken bebeklik döneminde itibaren başlatılmalıdır.

Çocuğunuzun Kendi Kendine Uykuya Dalmasını Sağlayın

Çocuk temas, anne göğsü, beslenerek ya da sallanarak uykuya dalmaya alışmışsa şartlı refleks oluşacaktır. Her uyandığında uyumak için zorunlu hale gelen bu koşulların varlığını isteyecektir. Böylece anne ya da bakıcı için uykusuz geceler başlayacaktır. Bu nedenle bebeklik döneminde geliştirilen uyku alışkanlığı konusunda ailenin çocukları ve kendi çıkarları açısından çocukların bağımsız uykuya dalabilme alışkanlığını oturtmaları gerekir. Çocuklarda genellikle ayrılık anksiyetesi söz konusudur. Çocuklar gece uyandıklarında gerçek ile rüya arasındaki ayrımı kavrayabilmek için daha uzun süreyle ihtiyaç duyarlar.

Beslenme Alışkanlıkları Uyku Düzenini Etkiliyor

Uyku üzerinde bazı beslenme ile ilgili etkenler de söz konusudur. Gece yarısı kan şekerinin düşmesi uyanmaya yol açacaktır. Bu açıdan uyku saatine yakın karbonhidrattan zengin gıdalardan (unlu ve şekerli) kaçınmak gerekir. Gıda alerjileri de kaşıntı, astım ve sindirim problemlerine yol açarak uyku kalitesini bozacaktır. İnek sütü alerjisi olan çocukta inek sütünün diyetten çıkarılması uyku kalitesinde düzelmeler sağlamaktadır. Ayrıca gıda alerjileri çocuklarda bademcik ve geniz etinin büyümesine yol açarak uyku problemlerine yol açacaktır. Kalsiyum, magnezyum ve B vitaminlerinin (özellikle B6) az alınması gece uyanmalarını artırır. Yatmadan önce alınan kafeinli gıdalar (birçok içecek ve çikolatada boldur) uyarıcı etkisi nedeniyle uykusuzluğa neden olabilir.

Düzenli Uyku İçin Çocuğunuzu Masal ve Masaj ile Rahatlatın

Düzenli bir uyku saati, uyku öncesi masal ve rahatlatıcı bir müzik, gün içerisinde bedensel aktivite için fırsat sağlanması, uyandığında onu bekleyen cazip aktivite ve sürprizler listesi sunmak, çocuğu güven objesi ile baş başa bırakmak (seveceği bir battaniye ya da oyuncağı), badem yağı, papatya ya da lavanta yağı ile masaj yapmak uykuyu çocuk için sevimli hale getirilebilir.

Uyumaya gitme zamanı hakkında aile ile çocuk arasında savaş değil barış ortamı yaratmak belki de problemlerin çözümünü sağlayacaktır.