Çocuk astımı nedir? Çocuk Göğüs Hastalıkları ile Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Elif Dağlı, çocuklarda astım ve tedavisi üzerine anne babalar için bilgi verdi.
Astım Neden Olur?
Çocuklarda astım olabilmesi için genetik bir altyapı başka bir deyişle ailede kalıtsal özellik ile erken yaşta solunum enfeksiyonu geçirilmesi, hava kirliliği ve sigara dumanı gibi çevresel etkenlerin bir arada olması gereklidir.
Çocuklarda Astım Belirtileri Nelerdir?
Çocukta astım tekrarlayan sık öksürük, ıslık sesi veya hırıltılı solunum, özellikle nefes verirken çıkan hırıltı, nefes darlığı, göğüste doluluk ve sıkışıklık hissi ve göğüs ağrısı gibi belirtiler gösterebilir. Ayrıca geceleri uyku sırasında solunum sıkıntısı, öksürük ve hırıltı, bronşit veya solunum yolu hastalıklarının iyileşme sürecinin uzaması ile öksürük ve hırıltının daha ağırlaşması, egzersiz ya da oyun oynamayı kısıtlayan solunum sıkıntısı, yorgunluk ve kalitesiz uyku çocukta astımın diğer belirtileri olarak karşımıza çıkabilir.
Astımda Risk Faktörleri
Evinde devamlı sigara içilen, yiyecek alerjileri olan ve saman nezlesi geçiren çocuklar, ailede astım, alerjik nezle, egzama gibi alerjik hastalıkların bulunması, hava kirliliğinin yoğun olduğu bölgede yaşama, doğum ağırlığının düşük olması, burunda tıkanıklık veya akıntı, obezite, alt solunum yolu enfeksiyonlarının ağır geçmesi, zatürree, sinüzit, reflü ve erkek cinsiyeti astım için risk faktörleri olarak bilinir. Bu etkenleri bir arada taşıyan çocuklar yüksek oranda astım riski altındadır.
Astım Atağı Tetikleyicileri
Astım belirtileri ortaya çıktıktan sonra bazı tetikçiler astım ataklarını alevlendirir. Viral enfeksiyonlar, hava kirliliği, sigara dumanı, ev tozu, kedi-köpek tüyü, polen veya küf gibi alerjenler, fiziksel aktivite, hava sıcaklığında ani değişiklik veya soğuk havaya birden maruz kalma önemli tetikleyicilerdendir.
Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
Çocuğun öksürüğü devamlı, sık aralıklı ve fiziksel aktivite ile ortaya çıkıyorsa, çocuk nefes verdiğinde hırıltı ve ıslık sesi duyuluyorsa, solunum sıkıntısı oluyor ve sık soluk alıyorsa, göğsünde tıkanıklık hissi varsa ve çeşitli defalarda bronşit, zatürree veya krup tanıları aldıysa çocukta astım olabilir ve doktora götürülmelidir.
Astımlı Çocuk Ne Zaman Acile Götürülmelidir?
Eğer çocuk cümlesini tamamlayamadan nefes almak zorunda kalıyorsa, solunuma karın kasları eşlik ediyorsa, nefes alırken burun kanatları hareket ediyorsa, nefes sırasında karnı içeri çekiyor ve kaburga hareketleri izlenebiliyorsa acile gitme zamanı gelmiştir.
Astım Tanısı Nasıl Konur?
Astım tanısı her zaman çok kolay bir tanı değildir. Çocuğun bulguları, ailedeki genetik yapı ve fizik muayene sonrası hekimin yapacağı alerji cilt testi ve solunum testi ile çocukta tanıya yaklaşım mümkün olur. Alerji cilt testinde genellikle sık görülen alerjenlere karşı reaksiyona bakılır. Çoğu zaman hayvan tüyleri, küf, ev tozu ve diğer havadan alınan alerjenler bulunur.
Astım tanısını koymak ve yüzde 100 doğrulamanın en önemli bir aracı solunum fonksiyon testleridir. Solunum fonksiyon testinde küçük hava yollarında işlev bozukluğunu gösteren bir ölçümün, beklenen değerin yüzde 80 altında olması ve nefes borusu genişletici ilaç verdikten sonra yüzde 12 genişlemesi tanı koydurucudur.
Astımda Tedavi ve İlaçlar
Tedavinin yanı sıra çocuğun ataklarını, alevlenmelerini ortaya çıkaran tetikleyicilerin tespit edilmesi ve uzaklaştırılması gereklidir. Astım tedavisinde her gün kullanılması gereken kontrol edici ilaçlar bulunmalıdır. Bunların bazıları nefes yoluyla alınan ilaçlar, bazıları toz ya da tablet ilaçlardır. Bir grup ilaç ise nefes borusunda sıkışıklılar olduğunda kullanılan ani rahatlatıcılardan oluşur. Ancak ani rahatlatıcılar devamlı olarak kullanılmaz ve tedavide altta yatan sebebi ortadan kaldırıcı etkileri yoktur. Nefes yolundan verilen kontrol edici ilaçlar ise sürekli kullanımda alevlenme ve atakları azaltacak ve astımı kontrol altında tutacaktır.
Her astımlı çocuğun tedavi planı hekimiyle birlikte yapılmalı ve aile ne zaman hangi ilaçları vereceğini ve hekimi ne zaman haberdar edeceğini bilmelidir.
Yaşam Tarzının Astıma Etkisi
Tedavinin yanı sıra aileler astım atağını önleyici küçük tedbirleri hayatlarına dâhil edilmelidir. Özellikle evde rutubet oluşması engellenmeli, odalar her gün havalandırılmalı, hayvan tüyünün ev içinde bulunmaması sağlanmalı, evdeki havalandırma ve klima sistemlerinin filtreleri periodik olarak temizlenerek kullanılmalı, tozu en aza indirecek dekorasyon planı hazırlanmalı, düzenli ev temizliği yapılmalıdır ve çocuğun ani olarak soğuk hava ile teması engellenmelidir. Çocuğun günlük hayatında yapılacak küçük değişiklikler de önemlidir. Düzenli kahvaltı, yemeklerden sonra dişleri fırçalama, yeteri derecede spor yapma ve fiziksel olarak aktif olmak, kilonun yaş ve boya uygun olması ve reflü yapacak yiyecek-içeceklerden uzak durması sağlanmalıdır. Bu basit kuralların mümkün olduğunca çocuğun hayatına uyarlaması gerekir.
Astımda Bitkisel Tedavi
Yapılan araştırmalarla çeşitli bitkilerin astımda yararı olup olmayacağı denenmiştir. Fakat bugüne kadar bitkisel tedavilerin astıma iyi geldiği saptanmamıştır. Bitkisel tedavilerin çocuğun tıbbi tedavisi ile karışıp alerjiye de sebep olabileceği akılda tutulmalıdır. Aynı şekilde homeopatik tedavilerin de astım ve alerjileri tedavi ettiğine dair yeterince bilgi ve kanıt yoktur.
Astımda Aşı Tedavisinin Yeri Yoktur
Ancak aşı tedavisi kronik alerjik nezlesi olanlarda çok özel koşullarda uygulanabilir. Vücudu belli bir maddeye alıştırmak için dışarıdan verilen aşı aslında genler üzerinde belirgin bir değişiklik yapmayacağı gibi, dıştan çocuğun tepki verdiği hava kirliliği, sigara dumanı, viral enfeksiyonlara karşı gösterdiği tepki üzerinde de bir değişiklik yapmayacaktır. Kısacası astım genlerin belirlediği bir nefes borusu davranışıdır. Dışarıdan gelen uyarıcılar sadece tetikleyicilerdir hastalığın ana nedeni değildir. Alerjene çocuğun aşı yoluyla alıştırılması hastalığın ortadan kaldırılması için yeterli değildir ve astımda kesin çözüm olduğu asla söylenemez.
