Annelerin çocuklarının gelişimleri ile ilgili en sık sorduğu soruları Uzman Diyetisyen Dilara Koçak sizler için yanıtladı.
1. Çocuğumun bizim yeme alışkanlıklarımızı taklit etmesi kötü bir şey mi?
Okul öncesi yıllar, çocuğun olumlu yeme alışkanlıkları edinmesi için önemli bir zaman dilimidir. Oyun çağındaki çocuklar hareketli olduklarından, gereken yakıtı sağlamak için yeterli düzeyde enerji almalıdırlar. Siz de çocuğunuza iyi örnek olmak için şekerli ve yağlı besinleri azaltıp özellikle protein ve kalsiyum açısından dengeli ve yeterli beslenmesine dikkat ederseniz, çocuğunuz sizi taklit ederek doğru beslenme alışkanlığına kavuşacaktır.
2. Çocuğumu özellikle hangi besin maddeleriyle beslemeliyim?
Anne ve babalara göre asıl sorun, çocuğun hangi besinleri ne miktarda tüketerek yeterli ve dengeli beslenmiş olacağını bilmektir. Küçük çocuklar daha çok kalsiyum, yeterli miktarda protein, A vitamini ve demir gibi besin öğelerini içeren yiyeceklere ihtiyaç duyarlar.
Her besin için çocukların birçok seçeneği vardır. Örneğin eğer çocuğunuz havuç yemek istemiyorsa kavunu deneyin. Her ikisi de iyi birer A vitamini kaynağıdır. Süt içmiyor mu, o zaman da peynir ve yoğurdu yemesini sağlamaya çalışın. O gün hiç kalsiyum kaynağı besinlerden tüketmediyse, makarna üzerine peynirle güzel bir sos yapabilirsiniz. Çocuğunuzun et tüketimini çeşitlendirip her gün hayvansal protein kaynağı (et, tavuk, balık) yedirmeye özen göstermeniz de son derece önemlidir.
3. Çocuğum yemek yemek istemiyor; çok zorlanıyorum. Ne yapmalıyım?
Çocuğunuz masada yemek yerken ona yardım edebilir, örnek olabilirsiniz. Ancak çocuğunuza zorla yemek yedirmeye çalışmayın. Artık bebek olmamasına rağmen, henüz sizin yediklerinizi yiyecek kadar büyümemiştir. Size oranla daha küçük porsiyonlarla doyar. Bu nedenle daha sık acıkır. Ona bir gün içinde nelerden ve ne kadar yemesi gerektiğini, en önemlisi ne için yemesi gerektiğini öğretin. Ardından bırakın kendi eksiklerini kendi görüp tamamlamaya çalışsın. Yemek yemeyi onun için daha eğlenceli hale getirin. Yemeği kesinlikle bir ceza veya ödül olarak kullanmayın.
5. Çocuğum masada yemek yemekten hoşlanmıyor; genelde ayakta atıştırmayı tercih ediyor. Bu konuda ne yapabilirim?
Çocuklar günde 5 veya 6 öğüne ihtiyaç duyarlar. Çünkü midelerinin kapasitesi sınırlıdır. Çocukların rutin bir şekilde beslenmesi, yani yiyecek ve içecekleri her gün aynı saatte alması daha yararlıdır. Bir alışveriş sırasında beklerken tüketilen bir atıştırma veya yemekten hemen önce tüketilen bir besin, normal yeme düzenine zarar verir. Besleyici içecekleri günlük yeme programının bir parçası olarak planlayın ve onları yemeklerin arasına yerleştirin. Düzenli beslenme planı sayesinde, atıştırmaların yerini dengeli ve sağlıklı besinler alacaktır. Aynı zamanda nadiren olabilecek atıştırmaları, sağlıklı besinlerle sağlıklı öğünlere çevirebilirsiniz. Eğer çocuğunuz tatlı bir besin istiyorsa, bunu sizin yaptığınız az yağlı bir dilim kek ve bir bardak sütle, onun ihtiyaçlarına uygun, dengeli bir öğün haline getirebilirsiniz.
6. Çocuğum iyi beslenmiyor ve çok sık hastalanıyor. Ne yapmalıyım?
Çocuğunuzun 5 besin grubundan (karbonhidrat, protein, yağ, vitamin ve mineraller) yeterli miktarda tüketmesine dikkat edin. Tüm besin gruplarında yer alan yiyecekleri ona sevdirmeye çalışın. Besinlerin ne gibi faydaları olduğunu örneklerle anlatmaya çalışın.
Yeterli ve dengeli beslenmeyen çocukların bağışıklık sistemleri daha zayıf olur; bu çocuklar daha kolay ve sık hastalanırlar. Proteinin bağışıklık sistemi üzerindeki görevi büyüktür. Bu nedenle tavuk, et, balık, yumurta gibi besinlerin tüketimi önemlidir. Bu gruptaki besinler proteinin yanında, demir, çinko, fosfor, magnezyum, B6, B12, B1 ve A vitamini içerirler.
7. Çocuğum 6 yaşında, yaşıtlarına göre boyu kısa. Boyunun uzaması için neler yapmalıyım?
Protein yetersizliği sonucu önce büyüme durur, vücut ağırlığı azalmaya başlar; daha sonraki aşamalarda yetersiz beslenmeden kaynaklanan ‘bodurluk’ görülür. Boya göre ağırlık eksikliği yüzde 10 ve üzeri ise boy kısalığının beslenme bozukluğuna bağlı olması muhtemeldir. Yaşa göre boy uzunluğu ise yetersiz beslenmenin uzun dönemde etkisinin en önemli göstergesidir.
Çocuğunuzun tüm besin gruplarından yeterli oranda almasını sağlamalısınız. Özellikle protein grubu büyüme, gelişme ve boy uzaması için çok önemlidir. Proteinin sadece bitkisel kaynaklardan (kuru baklagiller ve tahıllar) gelmemesine özen gösterin. Hayvansal protein kaynakları olan tavuk, et, balık, yumurta, süt ve peynir tüketimine önem verin ve mümkünse çocuk doktorunuza danışın.
8. Çocuğum okula başladı. Bu dönemde nelere dikkat etmeliyim ki, okuldaki verimi düşmesin?
Çocuklar, okul çağında hayatlarının sonuna kadar devam edecekleri alışkanlıkları kazanırlar. Onların sağlığı, fiziksel aktiviteleri açısından bu dönem önemlidir. Daha bağımsızdırlar. Böylece arkadaşları ve diğer insanlarla birlikte hareket etmeyi öğrenirler. Çocuğunuzun sağlıklı beslenmesi ve büyümesi için beş farklı besin grubundan yeterli miktarda tüketmesinin yanı sıra, şunlara dikkat etmelisiniz:
• Besin çeşitliliğinin sağlanması
• Sağlıklı vücut ağırlığının korunması
• Karbonhidratlar ile liften zengin besinlerin dengeli tüketilmesi
• Yağ ve şeker tüketiminin sınırlandırılması
• Vitamin ve minerallerin yeterli düzeyde alınması
6- 12 yaş grubu çocuklar, yılda ortalama 5 cm uzarlar ve 2.5 kilo ağırlık kazanırlar. Bu dönemde çocuklar diğerlerini izleyerek öğrenir. Anne babalar, arkadaşlar, öğretmenler, çocuğun neyi, nasıl yediğini etkiler. Çocuğunuzun iştahı ve besin seçiminde hızlı değişiklikler olabilir. Çocuğunuzu gözlemlemeye çalışmalı ve sağlıklı beslenmesi için teşvik etmelisiniz.
9. Çocuğuma tavuk eti yedirmekte zorlanıyorum; ne yapabilirim?
Tavuk eti yağsız, proteince zengin ve kısa lifli oluşu nedeniyle çiğnenmesi ve hazmı kolay bir gıdadır. Tavuk, ekonomik oluşu sayesinde de bol miktarda tüketilebilecek en önemli protein kaynaklarından biridir.
Çocuklarınızın tavuk tüketmesini sağlayabilmek için sunum şeklinizde değişiklikler yapabilirsiniz. Çorbalara, sebze yemekleri ve salatalara, kuru baklagillere, börek, mantı, makarna ve tatlılara tavuk eti ekleyerek hem değişik lezzetler elde edersiniz hem de yemekleri besin öğeleri açısından zenginleştirirsiniz. Böylelikle çocuğunuza birçok alternatif yaratıp tavuk etini ona sevdirebilirsiniz.
10. Çocuğum tavuk etini yemeği çok seviyor; tavuğun hangi kısmı daha faydalı?
Tavuktaki but eti, göğüs etine göre daha fazla B2 (riboflavin) ve B1 (tiamin), daha az niasin vitamini içerir. Tavuk but etinde, göğüs etine kıyasla demir, çinko ve sodyum içerikleri de daha fazladır.
100 gram tavukta bulunan besin öğelerine bakacak olursak:
• Tavuk siyah eti 20,1 gram protein, 125 kalori, 4,3 gram yağ
• Tavuk beyaz eti 23,2 gram protein, 114 kalori, 1,7 gram yağ içerir.
Bu nedenle her iki kısımdan da aynı oranlarda tüketmesini sağlayabilirsiniz.
11. Çocuğum et ve tavuğu pek yemiyor. Bu durumu nasıl dengeleyebilirim?
Çocukların bu dönemdeki beslenme alışkanlıkları çok çabuk değişiyor. Çocuğunuz bir besin öğesini yemeyi reddettiğinde, ona önce bunun tüketilmesinin gerekliliği anlatılmalı. Ardından hala reddetmeye devam ediyorsa, üzerinde çok fazla düşülmemeli ama çocuğa ne yapması gerektiği anlatılmalı. Örneğin, çocuğunuz et grubu besinleri yemediğinde her öğün peynir tüketmeli; haftada 4- 5 kez yumurta yemeli. Bazı çorbaların ve yemeklerin içine kıyma ve parça parça tavuk ekleyerek de çocuğunuzun et tüketmesini sağlamaya çalışabilirsiniz.
12. Çocuğumun sağlıklı olması için onu nasıl beslemeliyim?
Her çocuğa göre değişmekle birlikte, 6- 12 yaş aralığına göre bir günde tüketilmesi gereken ortalama miktarlar şöyledir:
• 2 su bardağı süt veya yoğurt
• 2-3 köfte büyüklüğünde et, tavuk veya balık
• 3-4 ince dilim ekmek ve 5-6 yemek kaşığı pilav ya da makarna
• 8-10 yemek kaşığı sebze yemeği
• 3-4 adet orta boy meyve (üzüm, çilek, kiraz vb taneli meyveler 10-12 tane)
Tüm gruplardan yeterli miktarlarda tüketilmesi, büyüme ve gelişmesi için önem taşımaktadır.
* Katkılarından dolayı Uzman Diyetisyen Sn. Dilara Koçak’a teşekkür ederiz.
