Uluslararası ve ulusal belgelerdeki genel kabule göre, 0-18 yaş dönemi “çocukluk dönemi” olarak, 18 yaşına kadar olan bireyler ise “çocuk” olarak sayılıyor.
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme belgesinde, çocukların düşüncelerini özgürce açıklama hakkına ilişkin maddeler yer alıyor.
Türkiye dahil 140 ülkenin imzaladığı ve taraf olduğu sözleşmede, çocukların görüşlerini açıklaması ile ilgili şu maddeye yer veriliyor.
Madde 13: 1) Çocuk, düşüncesini özgürce açıklama hakkında sahiptir; bu hak, ülke sınırları ile bağlı olmaksızın; yazılı, sözlü, basılı, sanatsal biçimde veya çocuğun seçeceği başka bir araçla her türlü haber ve düşüncelerin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi özgürlüğünü içerir.
2) Bu hakkın kullanılması yalnızca:
a) Başkasının haklarına ve itibarına saygı,
b) Milli güvenliğin, kamu düzeninin, kamu sağlığı ve ahlakın korunması nedenleriyle ve kanun tarafından öngörülmek ve gerekli olmak kaydıyla yapılan sınırlamalara konu olabilir.
Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde Medya
Sözleşmenin 17. maddesinde ise taraf devletlerin, çocukların bedensel ve zihinsel olarak sağlıklarını geliştirici bilgi edinmesini sağlamasına vurgu yapılıyor.
Madde 17: Taraf Devletler, kitle iletişim araçlarının önemini kabul ederek çocuğun; özellikle toplumsal, ruhsal ve ahlaki esenliği ile bedensel ve zihinsel sağlığını geliştirmeye yönelik çeşitli ulusal ve uluslararası kaynaklardan bilgi ve belge edinmesini sağlarlar.
BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne ek protokoller kapsamında yer alan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin çocuklara uygun bir dille yazıldığı çocuk dostu versiyonunda ise, çocukların görüşlerini ifade etmeleriyle ilgili şu bilgilere yer veriliyor.
Madde 10, İfade özgürlüğü:
İstediğin gibi düşünme ve beğendiğini sorumluluk içinde söyleme hakkın vardır. Görüş ve fikirlerini gazete, dergi, radyo, televizyon ve internet dahil, herhangi bir yoldan başkalarıyla paylaşabilmelisin.
Çocukların Medyada Yer Alması
Uluslararası Gazeteciler Federasyonu’nun (FIJ) “Medyada Çocuk Haklarını Tanıtmak” konulu atölye çalışmasında belirttiğine göre; çocuklar dünya nüfusunun üçte ikisinden fazlasını oluştursa da, medyanın kapsadığı konuların yüzde beşinden azı çocuklarla ilgili.
Çocukların medyada yeteri kadar yer almamasının yanı sıra, medyada var olduklarında da ağırlıkla olumsuz örnekler üzerinden hatırlanıyorlar.
Halbuki Çocuk Hakları Sözleşmesi‘nin 17. maddesine göre medyadan; çocukların ifade özgürlüklerini kullanabilmeleri ve toplumsal yaşama katılmalarını sağlayıcı bir araç olma ve çocuk haklarının korunabilmesi için duyarlılık yaratmasının beklendiği belirtiliyor.
Medyada çocukların, dil, din, ırk, sınıf, cinsiyet, etnisite gibi konularda ayrımcılık uygulamadan ve bu ayrımcılığa vurgu yapan bir dile yer verilmemesi, medya uzmanları tarafından özellikle ifade ediliyor.
Diğer yandan medya çalışanlarının. haberlerinde çocukların özel hayatlarına ve kişilik haklarına saygı duyması gerekiyor.
Dünya Çocuk Hakları Günü Nedir
Dünya Çocuk Hakları Türkiye Bildirisi