Uykuya neden ihtiyaç duyarız?
Uyku, vücudumuzun değil, beynimizin “dinlenmesi” için şarttır. Aslında beyin uyku sırasında dinlenmez, dışarıdan değil, vücuttan ve kendi içinden kaynaklanan verileri işleyerek uyanıkken olduğu kadar çok çalışır. İnsanın en verimli şekilde iş görmesi için hazırlık yapar. Bunun için de, beyin; verileri işlemek, belleğe kaydetmek, bilgileri ilişkilendirmek, sınıflandırmak, gerektiğinde kolay ve doğru hatırlamak, doğru çıkarım yapmak için gerekli işlemlerin çoğunu uyku sırasında gerçekleştirir.
Okul döneminde uyku düzeni nasıl olmalıdır?
Ev düzeninin, çocukların okul hayatlarına yardımcı olacak şekilde planlanması onlar için büyük kolaylık olacaktır. Özellikle çalışan anne babalar, çocuklarına duydukları özlem ve karşılıklı olarak birlikte zaman geçirme isteği ile uyku düzenini önemsemiyor ve ihtiyaç da duymuyor olabilirler. Ancak, çocukların sağlıklı gelişimi ve uzun vadede okul başarıları için, bu düzenin zamanında oluşturulmasına ihtiyaçları olduğu da göz ardı edilmemeli.
Çocukların beslenme ve uyku düzenlerinin okul başarıları üzerindeki etkisi tartışılmaz. Uzmanlar, iyi bir uykunun okul performansı açısından son derece önemli olduğunu, okul başarısı düşük çocuklarda uyku bozukluğu olma olasılığının yüksek olduğunu söylüyorlar. İlkokul öncesi çocukların günde 11-13 saat, ilk ve orta öğrenimdeki çocukların 10 -11 saat uyumaları gerekir.
Araştırmalar, uykuları yetersiz olan çocukların, okuma, yazma ve matematik problemleri çözme becerilerinin bozulduğunu ve sağlıklı uyuyanlara göre daha düşük notlar aldığını açıkça gösteriyor. Bu nedenle çocukların sabah zinde uyanmaları; okula istekli bir şekilde hazır olarak gitmeleri, okul motivasyonları ve başarıları için son derece önemlidir. Evde uyku düzenini hala kurmayan aileler varsa harekete geçme zamanları geldi.
Uyku öncesi kaçınılması gerekenler nelerdir?
Genelde çocuklar gece yatmadan öne bilgisayar kullanıyor. Hatta tablet bilgisayarla yatağa giren çocuklar var. Çalışmalar gösteriyor ki, bu tür aktiviteler uyku süresini kısaltıp, uykudan çalıyor. Özellikle strateji oyunları gibi sinir sistemini uyaran oyunlar uykuyu kaçırıyor ve uyku kalitesini bozuyor. Bu nedenle planlanan uyku saatinden yaklaşık 1 saat kadar önce bilgisayar oyunlarının bırakılması gerekiyor.
Ergenlik döneminde ise, bilgisayara oyunlarının yanı sıra özel telefon konuşmaları da gecenin geç saatlerine kadar sürebilir. Gençler, bazen 2’ye, 3’e kadar yoğun telefon trafiği yaşarlar. Bu konuşmalar sadece uyku saatinden çalmamakta, içeriklerinin anlamı ve önemine bağlı olarak, uyuduktan sonra da uykunun kalitesini etkileyebilmektedir.
Uyku konusunda ailelerin tutumu nasıl olmalıdır?
Ebeveynlerin uyku saatleri konusunda tatlı-sert bir disiplin içinde olmaları, sınırları belirlemeleri ve ödünsüz uygulamaları gerekiyor. Ama bunu yaparken de çocukla kavga etmeden, ona yardımcı olunmaya çalışılmalı. İnatlaşmak, stres hormonlarının salgılanmasına ve çocuğun uyarılmasına yol açarak uyumasına engel olur. Çocuğa ceza vermek yerine, anlatarak, gerekirse birlikte vakit geçirerek yanındaki minderde, koltukta oturarak, çocuğun uykuya geçmesini kolaylaştırılmalı. Bu arada, çocuğun annesi ya da babası uykudan yana tavır alırken, geriye kalan tüm erişkinlerin de aynı şekilde uyumlu davranmaları şart.
Sağlıklı bir uyku düzeni kurmak için neler yapabilirsiniz?
- Çocukları her sabah aynı saatte uyandırarak biyolojik saati koşullandırmak,
- Yatağa aç gitmemelerine dikkat etmek,
- Uykudan 1-1,5 saat önce ılık süt içirmek,
- Yatak odasının sessiz, karanlık, yaklaşık 23-24 derece sıcaklıkta olmasını sağlamak,
- En geç saat 22.00’da uykuya geçilmesini sağlamak,
- Uyku öncesi çocukların hareketliliğini artırmamak ve birlikte daha sakin oyunlar oynamayı seçmek,
- Uykudan 1-1,5 saat önce duş aldırmak,
- Yatmadan önce yoğun bilgisayar oyunları, aksiyon içerikli film ve izletilerden kaçınmak,
- Kitap okumak.