Dünya nasıl döner hiç merak ettiniz mi? Dönüyorsa biz neden hissetmiyoruz? Peki ya bir gün durursa? Durabilir mi? Tüm soruların cevapları bu yazıda.
Dünya neden devamlı dönüyor?
Dünya dönüyor, ama dünya ile birlikte diğer gezegenler, uydular, güneş, güneş sistemi, galaksiler de dönmektedir. Bütün bu dönüşlerin ne zaman, niçin ve nasıl başladıkları bilinmemektedir. Ancak dünyanın dönüş sebebi basit bir şekilde izah edilmektedir. Dünya başlangıçta bir gaz bulutu halindeydi. Bu gaz bulutu sürekli döndüğü için zamanla katılaştı ve dünya oluştu. Bu şekilde katılaşan dünyayı durduracak hiçbir kuvvet olmadığı için de, dünya dönmesine devam etmektedir.
Dünya nasıl döner?
Her şey bir toz bulutunun yoğunlaşmasıyla ve parçacıkların karşılıklı olarak birbirlerini çekmesiyle başlar. Parçacıklar, üzerlerine etki eden çekim kuvvetinden dolayı döner ve bu kuvvetin etkisiyle dünya oluşur. Dünya, kendi ekseni etrafında, saatin tersi yönünde döner ve bir turu 24 saatte tamamlar. Biz bu durumu elbette hissetmeyiz. Güneş sistemindeki her gezegen, kendi etrafında olduğu gibi güneş etrafında dönerken de saat yönü tersinde hareket eder. Dünya, içindeki katmanların birbirine sürtünmesiyle enerji kaybeder ve böylelikle dönüşü yavaşlar.
Dünya güneşin etrafında ne kadar hızlı döner?
Samanyolu galaksisinde Güneş sistemi, merkezden 25 bin ışık yılı uzaklıkta yer alır. Güneş sistemi, bu merkez etrafında, galaksideki diğer yıldızlarla beraber saniyede 220 kilometre hız ile döner. Dünya, Güneş sistemi ile birlikte galaksi içinde yol alır. Dünya bu yolculuğu, Güneş’in etrafında dönerek sürdürür. Bu dönüş, daireye yakın eliptik bir yörüngede gerçekleşir. Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüş hızı ise, saniyede 30 kilometredir.
Dünyanın döndüğü neden hissedilmez?
Bir arabada ilerlerken, bazı hareketler hissedilmez. Kalkışı, titreşimleri, ya da durması anlaşılır. Ama araba düz ilerlerken, hiçbir şey anlaşılmaz. Birlikte hareket edildiği hissedilir. Dünyanın üzerinde olmak da aynı şeydir. Dünya, hep aynı hızda ve hep aynı yöne doğru hareket eder. Bunu anlamak için ise, gökyüzüne bakmak gerekmektedir. Bunu kanıtlamak ise, Güneş’in gökyüzündeki hareketleriyle mümkün olabilir.
Dünya dursa ne olur?
Dünyanın ilk olarak nasıl dönmeye başladığı bilinmemektedir. Sir Isaac Newton, ‘Hareketlerin Kanunları” adlı kitabında, “Eğer bir şey hareket ediyorsa ve ona hiçbir dış kuvvet etki etmiyorsa, hareketine sonsuza kadar devam eder.” diye belirtmiştir. Bu görüşten hareketle, dünyanın dönüşünü etkileyecek önemli bir dış kuvvet olmadığı sürece, dönüşüne çok uzun bir süre devam edeceği düşünülmektedir.
Dünya, bir topaç gibi kendi çevresinde döner. Ancak, bulunduğu zemine sürtünerek yavaşlayan ve sonra duran topaçtan farklı olarak Dünya, uzayda hiçbir şeye sürtünmez. Bu yüzden, beş milyar yıldır kendi çevresinde dönüyor ve bu hareket hep devam edecek.
Dünya kendi ekseni etrafında hızla dönmektedir. Viraja giren bir arabada hissedildiği gibi, dünyadaki her cismin üzerinde dönüşten dolayı merkezkaç kuvveti etkisi bulunur. Yani, dairesel bir yol üzerinde dönen bir cisme dışarı doğru bir kuvvetin etki etmesi ve cismi dışarı doğru fırlatmaya çalışması ‘merkezkaç kuvveti’dir. Dünya aniden durunca, merkezkaç kuvveti ortadan kalkar. Bu durumda dünya, insanları daha çok çekecek, ağırlık daha da artacaktır. Ayrıca atmosfer dönme hızı ile dönmesine devam edecektir. Yani, fren yapmış araba örneğindeki gibi insanlar ve eşyalar dâhil, yere sabit olmayan her şey, bu hızla ileri fırlardı. Büyük depremler olur, hayat yok olurdu. Ama hiçbir şey uzaya gitmezdi. Dünyanın dönüşünü durduracak bir kuvvet şimdilik bilinmemektedir.
