Engellilerde sporun önemi nedir? Engelli çocuklar hangi sporları yapabilir? Spor çocukların hayatında neleri değiştirir?
Spor yapmak; hem daha güçlü bir bedene sahip olmanı sağlar hem de beyninin daha iyi çalışmasını. Çocukların spor yapması; fiziksel ve zihinsel açıdan gelişimlerini doğrudan etkiler. Araştırmalar, spor yapan çocuklarda özgüven, takım çalışması, iş birliği ve liderlik gibi becerilerin güçlendiğini gösteriyor. Düzenli olarak spor yapmak, çocukların düzenli beslenmesini ve daha sağlıklı gelişmesini de sağlıyor.
Çocuklar genellikle hareket etmeyi sevdiklerinden, spor yapmayı eğlenceli bulurlar. Ancak spor yapan çocuğa yanlış müdahalelerde bulunulması, çocuğun spordan soğumasına yol açabilir. Bu nedenle, spor yapan çocuklara başarı odaklı davranmamaya ve çok fazla müdahale etmemeye dikkat edilmelidir. Çocukların ilgilendikleri spor branşlarında başarılı olmalarından ziyade, bir spor dalı ile ilgilenmelerinin önemli olduğu unutulmamalıdır.
Tüm bunlar engelli çocuklar için de geçerli. MEB’in hazırladığı Bedensel ve Süreğen Hastalıklar kitapçığında şu bilgilere yer verilmektedir:
Spor, engelli kişiye fiziksel aktivitelere katılım olanağının yanı sıra kişilik gelişimi ve öz güven duygusunu kazandırarak toplumsal yaşama uyum göstermesi yönünde büyük kolaylık sağlamaktadır. Spor ve fiziksel aktiviteler, rehabilite ve tedavi edici etkisi nedeniyle, engelli bireylerde fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişim aracı olarak kullanılmaktadır.
Engelli birey için bu sosyal rolün evrensel dili “spor”dur. Engelli bireylerin sportif etkinliklere katılımı toplumun dikkatini engelli bireylere çekerek olumsuz tutum ve davranışların değişmesinde önemli bir görevi yerine getirmektedir.
Yapılan aktiviteler engelli bireylerin yaşam kalitesini yükseltir ve sporcu kimliği ile kendilerini gerçekleştirebilecekleri bir sosyal ortam yaratır. Tüm bu özellikleri kapsamına alan bir etkinlik olarak spor, engellilere yaşam boyu önerilmektedir.
Engellilerde Sporun Önemi
Engelli bireyin kendi kararlarını verme yeteneğini geliştirerek bağımsızlık duygusunun artmasına yardımcı olur. Engelli bireyin sahip olduğu sosyal çevreyi geliştirir ve iletişim becerilerinin artmasını sağlar.
Engelli bireyin kendi beceri ve yeteneklerine olan inancını artırarak öz güven gelişimine yardımcı olur. Engelli bireyin sahip olduğu engel nedeniyle yaşadığı psikolojik gerginlik ve bunun sonucu oluşan sosyal sorunları aşmasında önemli rol oynar. Engelli bireyin kendini toplumdan soyutlamasını engeller ve hayata bağlanmasına yardımcı olur.
Sportif etkinlikler sonucunda engelli birey rahatlar, iyi vakit geçirir ve eğlenir. Sporun zihinsel ve fiziksel kapasitede sağladığı gelişme ile motor, denge, el-göz koordinasyonunda sağladığı iyileşme engellinin eğitiminde ve rehabilitasyonunda olumlu etkiler yapar. Engelli bireyin aktivitelerde sergilediği performans kişilik gelişimine yardım ederken toplum tarafından engelli olmanın ötesinde sporcu olarak kabul görmesini sağlar. Engelli bireyin entelektüel kapasitesi ve problem çözme yeteneği artar.
Spor, engelli çocuğun ailesi tarafından yeteneklerinin farkına varılarak kabul görmesini sağlar.
Aileler çocuklarını illerindeki gençlik ve spor il müdürlüklerine ve engelliler spor kulüplerine kayıt ettirerek sporcu kimliğiyle çocuklarının gelişimlerine destek olabilirler. Bu konuda ülkemizde Bedensel Engelliler Spor Federasyonu, kulüpler ve dernekler aracılığıyla hizmet vermektedir. Bedensel engelliler yirmi farklı spor dalında spor yapabilirler. Bedensel Engelliler Spor Federasyonu şu anda on branşta ulusal ve uluslararası faaliyet göstermektedir. Bu spor branşları atletizm, atıcılık, basketbol, bilek güreşi, ampute futbol, halter, masa tenisi, okçuluk, yüzme ve tenistir.
Engellilere yönelik gerçekleştirilen spor etkinlikleri dört grupta incelenebilir.
Rehabilitasyon Amaçlı Etkinlikler
Rehabilitasyon, kişinin doğuştan veya sonradan, herhangi bir nedenle oluşan kalıcı veya geçici yetersizliklerinin ve fonksiyonel olarak iş ve günlük yaşantısındaki kayıplarının belirlenmesi ve aynı zamanda psikolojik sosyal ve mesleki açıdan da desteklenerek günlük yaşamda bağımsız ve sosyal rollerini (evlilik, anne-baba rolü, iş vb.) yerine getirmesini sağlayacak yaklaşımların bütünüdür. Rehabilitasyon; eğitimi de kapsayacak biçimde yaşam boyu devam eder.
Boş Zamanları Değerlendirme ve Eğlence Amaçlı Etkinlikler
Bazı kulüpler, özel okullar, yaz okulları ve eğitim merkezlerinde engellilere yönelik boş zamanları değerlendirme ve eğlence amaçlı spor olanakları sağlanmaktadır. Bu hizmetler çocuk ve yetişkinlere ayrı programlar şeklinde uygulanmaktadır. Bugün dünyadaki en popüler yaklaşım “yaratıcı dans” çalışmalarıdır.
Özel Okullarda Yer Alan Etkinlikler
Bu tür okullarda spor için yapılacak programlar; amaç, etkinlik, personel/ materyal öğelerini kapsayan sistematik çalışmalar içermelidir. Bu okullar personel ve araç yönünden donatılmalı ve spor etkinlikleri yönünden de bilgilendirilmelidir. Ayrıca bu amaç için ayrılan saatler de son derece önemlidir. Bu tür okullarda “adapte edilmiş fiziksel eğitim” uygulanmalıdır. Bu uygulamalarda en önemli rolü okul fizyoterapistleri, eğitimciler ve beden eğitimi öğretmenleri oynamaktadır.
Yarışma Disiplini İçinde Yapılan Etkinlikler
Yarışma disiplini içinde engelliler için yapılan sportif oyunların temel amaçları normal kişilerle aynıdır. Şimdi buna bir örnek görelim.
Bir Başarı Hikayesi: “Özel Olimpiyatlar Kendim Olmamı Sağladı”
Zihinsel engelliler hakkında ne kadar bilgiye sahipsiniz? Özel Olimpiyat şampiyonu ve elçisi Matthew Williams atletizm turnuvasının ve ortaya çıkan dostluğun hayatları hem sahada hem de saha dışında nasıl şekillendireceğinin kanıtıdır. Önceki atletlerle birlikte, sizi bir sonraki buluşmaya davet ediyor ve değişmeyen kalbinizi terk etmeniz için meydan okuyor.
Engellilerde sporun önemi bu video ile daha iyi anlaşılıyor.
“Merhaba Benim adım Matthew Williams, ve ben bir şampiyonum. Üç farklı spor dalında ve Kanada ulusal oyunlarında mandalya kazandım. Basketbolda uluslararası düzeyde yarıştım ve Kanada’yı dünyada temsil etmekten gurur duydum.
Haftanın beş günü basketbol ve sürat pateni antrenmanı yapıyor, en kaliteli koçlarla ve ruhsal performans danışmanlarıyla çalışıyorum ki sporumda en iyi olabileyim. Bu arada, bütün bunlar Özel Olimpiyatlar için. Bu benimle ve başarılarımla ilgili düşüncelerinizi değiştirdi mi?
Dünya benim gibi insanları şampiyon olarak görmüyor. Bundan kısa süre önce, benim gibi insanlar dışlanıp saklanıyorlardı. Özel Olimpiyatlar 1968’de başladığından beri çok şey değişti ama hala pek çok durumda zihinsel engelli insanlar toplumda adeta görünmezler İnsanlar onların önünde “g” sözcüğünü kullanıyor ve bunun önemsiz olduğunu düşünüyorlar. Aşağılayıcı bir şekilde kullanılan “gerizekalı” sözcüğünden bahsediyorum Bunun beni ve arkadaşlarımı ne kadar incittiğini düşünmüyorlar. Yardıma muhtaç birisi olduğum için burada olduğumu düşünmenizi istemem.
Buradayım, çünkü hala pek çok insanın zihinsel engelli insanları görme biçiminde hala büyük sorunlar var, ya da bazen onları nasıl hiç görmedikleriyle ilgili. Dünya Oyunlarının bu yıl yapıldığından haberiniz var mıydı?”
Branş Seçimi Nasıl Yapılır?
Engellilere uygun bir spor dalı seçmeden ve spor eğitimi vermeye başlamadan önce çocukların fiziksel ve zihinsel yetenek sınırlarını öğrenmek, psikolojik ve sosyal yönden eksikliklerini belirlemek yani çocuğu çok iyi tanımak gerekir. Bu belirlemeler çocuğa uygulanacak programın ona zarar vermesini önleyecek ve çocuğun kendine duyduğu güveni artıracaktır. 46 Ortopedik engelli çocuklar bu tür spor etkinlikleri ve diğer sosyal etkinliklere yönlendirilmeli ve bu çocukların toplumla uyumlu yaşam sürmesi sağlanmalıdır.
Tüm çocuklara upuzun, mutlu bir yaşam diliyoruz.