Gebelikte varis sıklığı, gebelerde telenjiektazi ve hyphen varis gelişme oranı bazı çalışmalarda %60’ları buluyor. Gebelik öncesi varisi olmayan her 100 anne adayından gebelik sonrası kalıcı varis sorunu yaşayanların sayısı 4 – 10 olarak karşımıza çıkar.
KadıköyŞifa Ataşehir Hastanesi Varis Merkezi ve Damar Cerrahisi Direktörü Op. Dr. Mustafa Kemal Çalık, gebelikte varis oluşumu ile ilgili en önemli soruları yanıtladı.
Gebelikte varisi tetikleyen nedenler nelerdir?
Gebelikte varisi tetikleyen pek çok farklı neden vardır. Bunlardan biri gebelerdeki hormonal değişiklikler nedeniyle ve (toplar damar) duvarlarının gerilme/genleşme yatkılığının artmasıdır. Bunun dışında gebelerde varisi tetikleyen en önemli nedenler şöyle sıralanabilir:
- Bebeğin ve rahmin büyümesi kalbe geri dönüş yolunda pelvis (leğen kemiği) içinde bası oluşturur.
- Gebelikte vücutta artan kan/sıvı miktarını bacak damarlarında daha fazla basınç oluşturması
- Hiperlordozis (L5-S1):Bel kemiğinde gebelik nedeniyle oluşan eğrilik
- Çoğul gebelikler
- Gebelik öncesi varisin olması
- Obezite/gebelikte fazla kilo alımı
- Varisten korunma önlemlerinin alınmaması
Anne adayı ayağa kalktığında bacaklarda göllenen kan artar, bunun için vücuduna ve bebeğe yeterli kan göndermeyi amaçlayan anne kalbi daha fazla çalışır. Toplar damardaki kan göllenmesinden dolayı azalan kan hacmi, baş dönmesi ve hatta bayılarak yere düşme gibi hamile bayanlar için tehlikeli olay zincirine neden olur. Çocuğunu bekleyen annenin bacaklarında daha önceden var olan, dolaşımdaki değişiklikler ve hormonların etkisiyle artan problemler çirkin görünüm, kramp, kaşıntı vb. gibi basit şikayetlerin yanında derin sistemde pıhtıların oluşmasına neden olabilir. Oluşan varisler de daha fazla şişmekte ve göllenen kan miktarı artmaktadır. Bazen bir parmak kalınlığına ulaşan bu damarlarda gebeliğin son aylarında anne karnındaki bebeğin yatış şeklide etkilidir. Doğumdan sonra bu damarların çoğu kaybolsa da, göllenen ve böylece pıhtılaşma riski artan kanın, bebek ve annenin hayatını tehlikeye sokacağı bilinmelidir.
Prematür (erken) doğumlara neden olur mu?
Yapılan araştırmalarda, işlerinden dolayı uzun süre ayakta kalan kadınlarda, prematür doğumlara daha sık rastlanılmaktadır. Ayakta kalan anne adaylarının kalbe giden kan miktarında azalma ve bebeğe yeteri kadar kanın ulaşmaması sık olarak rastlanan prematür doğumların nedenleri arasındadır. Bunun yanında trombofili (kalıtsal olarak kanın pıhtılaşmaya eğilimi) denilen hastalıkta düşük nedenleri arasında önemli bir yer almaktadır. Bu hastalar basit bir tedavi ile çocuk sahibi olabilmekte ve konulan tanı annenin gelecekte oluşabilecek hastalıklarının önlenmesini sağlamaktadır.
Gebelikte oluşan hangi varisi, ne zaman tedavi etmek gerekir?
Gebelik süresi boyunca oluşan varislerin bazı durumlarda tedavisi zorunludur. Eğer varisleriniz doğumdan 2 ay sonra bile kaybolmuyorsa ve varise bağlı şikayetleriniz devam ediyorsa tedavi görmeniz gerekir. Kozmetik sorun yaratan varisler dahil olmak üzere gebelikte oluşan varisler için, doğumu takiben 3. aydan itibaren tedaviye başlamak gerekmektedir.
Varis neden tedavi edilmeli?
İstenmeyen bir görüntünün oluşmasının yanı sıra varisler hayati tehlike de yaratabilirler. Varislerin tedavi edilmesini gerektiren en önemli nedenler şunlar:
- Derin toplar damar sisteminde pıhtılara neden olması ve bu pıhtıların koparak akciğer embolisi gibi ölümcül bir tablo oluşturması,
- Varislerin kötü görünmesi,
- Hamilelik sırasında anne adayının kendini kötü hissetmesi
- Damarlarda pıhtı oluşması ve iltihaplanması
- Anne ve bebeğin dolaşımına önemli yük oluşturması
- Gerekli tedbirler alınmadığında, erken doğum riskini arttırmasından dolayı anne adaylarının gerekli önlemleri alması gerekmektedir.
Bacaklarda kan göllenmesini ve varis oluşumunu önlemek için ne yapabilirsiniz?
Gebeliğiniz boyunca varis oluşumu engellemek için pek çok önlem almanız mümkün. Hamileliğiniz süresince ayakta/oturarak uzun süre hareketsiz kalmaktan sakının. Alçak sandalyelerde oturmaktan ve sert kenarların bacağa temasından sakının. Mümkün olduğunca çok yürüyün, yüzün, bisiklete binin. Sıcak banyo yapmayın. Uzun süre güneşte kalmayın. Sıcak havalarda veya egzersiz sonrası, ayaklardan başlayarak bacaklarınızı soğuk su ile ıslatın. Gece uyurken veya dinlenirken ayaklarınızı kalp seviyesinin yukarısında kalacak şekilde yerleştirin. Ayrıca doktorunuzun tavsiye ettiği varis (elastik) çoraplarını, tarif edildiği gibi kullanmanız da varis oluşumunu engeller.