Gökyüzü neden mavi? Gökyüzünün rengi değişir mi? Gökyüzü nedir? Gök cisimleri nelerdir? İşte gökyüzü hakkında bilgiler.
Gökyüzü Nedir?
Aslında gökyüzünü tanımlamak zordur. Ama kısaca açık alan yukarıya doğru baktığımızda gördüğümüz, tüm gök cisimlerini çevreleyen boşluğa gökyüzü denir. Uçaklar ve kuşlar gökyüzünde uçar, yağmur kar gibi hava olayları gökyüzünde gerçekleşir. Güneşin batışı ve yıldızların kayması da gökyüzünde olur.
Gökyüzü Neden Mavi?
Tübitak‘ta Prof. Dr. Berahitdin Albayrak – Engin Bahar gökyüzü neden mavi sorusunu şu şekilde cevaplıyor:
“Güneş ışığı beyaz olmasına rağmen içinde pek çok rengi barındırır. Biz bu renkleri bir prizmadan geçirdiğimizde ya da gökkuşağı oluştuğunda görebiliriz. İşte Güneş’ten gelen bu beyaz ışık Dünya atmosferinde yol alırken birçok parçacıkla çarpışarak saçılır. Saçılmanın miktarı ışığın dalga boyuna bağlı olarak değişir. Gökyüzünün mavi görünmesi, Güneş’ten gelen farklı renklerdeki (dalga boylarındaki) ışığın farklı oranlarda saçılmasının sonucudur. Güneş gökyüzünde yükseldiği zamanlarda Güneş’ten gelen kısa dalga boylu mavi ışık daha uzun dalga boylu renklere göre çok daha fazla saçılarak her yöne dağılır ve bu durum gökyüzünün mavi görünmesine sebep olur. Güneş’in doğuşu ve batışı gibi ufka çok yakın olduğu zamanlardaysa farklı bir durum ortaya çıkar. Güneş ufka yakın olduğunda güneş ışınları atmosferde çok daha fazla yol katederler. Bu yol boyunca kısa dalga boyuna sahip mavi ışık çok fazla soğurulma ve saçılmaya uğrar ve sonuç olarak uzun dalga boyuna sahip kırmızı diğer renklere göre gözümüze daha fazla miktarda ulaşır.
Gökkuşağına baktığımızda kırmızıdan yeşile, maviye ve nihayetinde mora kadar geniş bir renk yelpazesi görürüz. Mor ışık en kısa dalga boyuna sahiptir ve saçılma miktarı diğer renklere göre çok daha fazladır. Dolayısıyla gökyüzünün normalde mor görünmesi beklenebilir. Gökyüzünün mor yerine mavi görünmesinin temel nedenlerinden biri gözümüzdeki ışık reseptörlerinin (algılayıcılarının) maviye diğer renklere göre daha duyarlı olmasıdır.”
Gökyüzü Hakkında Bilgi
Gökyüzünün rengi değişir mi?
Dünyadan bakınca gökyüzü masmavi gözükse de, her zaman aynı mavilikte değildir. Bu, havadaki toz ve nem miktarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Hava ne kadar kirli ve nemli ise, gökyüzünde o kadar parlak bir görüntü oluşur.
Ay’ın üzerindeki gökyüzü nasıldır?
Ay’ın çevresi de uzay gibidir. Hava ya da başka bir gaz bulunmaz. Bu nedenle Ay’ın üzerindeki gökyüzü, Dünya’nın üzerindeki gökyüzüne benzemez. Ay’ın üzerinde yer alan gökyüzü, simsiyahtır.
Dünya’daki gökyüzü ile Mars’taki aynı mıdır?
Mars’ta gökyüzü pembedir. Beyaz bulutlar ve iki ay vardır.
Gökyüzünde toz oluşur mu?
Gökyüzünde de, yıldız patlamalarıyla toz oluşur. Oluşan bu toz parçaları faydalıdır, çünkü bu toz parçaları bazen bir araya gelerek, yeni yıldız ve gezegenler oluşturabilir.
Gökyüzünde hep aynı yıldızları mı görürüz?
Gökyüzünde hep aynı yıldızları görmeyiz. Bu, bulunduğumuz yere, hangi mevsimde ve hatta hangi saatte olduğumuza göre değişiklik gösterir.
Gezegenler ve yıldızlar gökyüzünden nasıl düşmez?
Gezegenler hem kendi eksenleri etrafında döner, hem de yıldızların etrafında döner. Yıldızlar da gezegenler gibi birbirlerini çeker, daha büyük galaksilerin ve kendi galaksilerinin etrafında döner. Bu sayede gökyüzünden düşmezler.
Gök neden gürlüyor?
Şimşek ve yıldırım etraflarındaki havayı, saniyenin milyonda biri kadar bir sürede 30.000 dereceye kadar ısıtır. Isınan bu hava aniden genleşir ve genişler. Normal atmosfer basıncının neredeyse 100 misli bir basınçla, ses hızından çok hızlı ses dalgaları yayar. Bu ses, kulağımıza bir patlama sesi olarak ulaşır. İşte buna “gök gürlemesi” deriz. Yıldırım ve gök gürültüsü en çok yaz aylarında, ılık ve nemli havalarda görülür. Gök gürlemesi normal şartlarda 24 kilometreden daha az mesafeden işitilemez.
Gökyüzü neden mavi sorusunu cevapladık. Haydi gökyüzü ile ilgili diğer bilgilere bakalım.
Gök Cisimleri Nelerdir?
Gezegenler
Bir yıldızın etrafında dolaşan gök cisimleri gezegen olarak adlandırılır. Güneş Sistemi içerisinde yer alan gök cisimleri gezegen olarak adlandırıldığı gibi, Güneş’ten başka yıldızların çevresinde dolaşan gök cisimleri de birer gezegendir. Gezegenin diğer ismi ise planettir. Güneş Sistemi’nde bilinen 9 gezegen vardır. Bunlardan biri de Dünya’dır. Güneş Sistemi’ndeki diğer gezegenler Güneş’e olan yakınlıklarına göre sırayla şöyledir: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün.
Meteor – Göktaşı
Uzayda, Güneş’in etrafında gezegenler gibi dönen, küçük ya da büyük taşlar vardır. Bunlara ‘Asteroid’ denir. Her gün birçok sayıda asteroid Dünya’ya yakınlaşır. Bazıları dünya’yı çevreleyen hava gazına yaklaşır. Hava tabakası bu taşları ısıtınca, asteroidler alev alır. Bu sayede, gökyüzünde ışıklı çizgiler oluşur. Bu duruma ‘yıldız kayması’ denir. Bu asteroidlere ‘göktaşı’ adı verilmektedir.
Göktaşları çeşitli moleküllerden oluştuğu gibi; magnezyum, silisyum, demir, karbon, oksijen , nikel, galyum ya da metalden oluşan gök taşları, dünyanın var oluşundan bu yana dünyaya çarpmayı sürdürmektedir. Dünya yüzeyine düşmeden önce sürtünme nedeniyle parçalanan ve kütlesi azalan gök taşları dünyada krater yaratabilir.
Büyük gök taşları dünyaya düştüğünde yüzeyde derin ve geniş oyuklar açabilir. Meteoritin büyüklüğü ise oluşturduğu kraterin büyüklüğüne göre ölçülebilir.
Yıldızlar
Biz Yıldızlar uzaydaki “bulutsu” ismi verilen gaz ve toz yığınlarının bir araya gelip sıkışmalarıyla meydana geliriz. Bizler çevremize ısı, ışık ve enerji veririz. Bazılarımız küçük bazılarımız ise çok büyük dev gibidir. Örneğin sizin çok büyük olduğunu düşündüğünüz Güneş orta büyüklükte bir yıldızdır ve Güneş’ten çok daha büyük yıldızlar vardır.
Şimdi size bizim de sizin gibi yaşadığımızı söylesem ne dersiniz? Evet, çocuklar biz yıldızlar canlı değiliz ama tıpkı canlılar gibi doğar, yaşar ve ölürüz.
Bizler bulutsularda oluşur ve yaşamaya başlarız. Yaşlanınca da şiddetli bir patlama ile uzay boşluğuna dağılırız. Ama bu dağılan yıldızın parçalarından daha küçük yıldızlar ve gezegenler oluşur. Güneş, Güneş Sistemi içindeki gezegenler ve tabi ki üzerinde yaşadığınız Dünya da, çok eskiden dev bir yıldızın patlaması sonucunda ortaya çıkmıştır.
Asteroid
Güneş sisteminde yer alan asteroidlerin büyük bir bölümü, Mars ve Jupiter’in arasındaki bölgede bulunur. Güneş sistemi içerisinde yer alan bu bölgeye “asteroid kuşağı” adı verilir.
Ay
Ay, Dünya’nın tek doğal uydusudur. Güneş Sistemi içinde beşinci büyük uydudur. Dünya ile Ay arasında ortalama merkezden merkeze uzaklık 384.403 km, yani Dünya’nın çapının yaklaşık otuz katı kadardır.
Güneş
Güneş, Güneş Sistemi’nin merkezinde yer alan yıldız. Orta büyüklükte bir yıldız olan Güneş, tek başına Güneş Sistemi kütlesinin % 99,8’ini oluşturur. Geri kalan kütle Güneş’in çevresinde dönen gezegenler, asteroitler, gök taşları, kuyruklu yıldızlar ve kozmik tozlardan oluşur.
Gök Olayları Hakkında Temel Bilgiler
Astronomi: Gök olaylarını; gezegenlerin, yıldızların ve yıldız sistemlerinin gökyüzündeki hareketlerini ve yerlerini, onların fiziksel yapı ve kimyasal bileşimlerini inceleyen bir bilim dalıdır.
Ay tutulması: Dünya’nın Güneş ile Ay arasına girmesi ile gerçekleşen gök olayıdır. Bu hareket sırasında, Dünya’nın gölgesi Ay’ın üzerine düşer.
Güneş tutulması: Ay, Güneş ile Dünya arasına girer. Ay, Güneş ışığının Dünya’ya ulaşmasını engeller. Yani, Güneş Ay’ın arkasında kalır.
Yıldız Kayması: Güneş Sisteminin içinde, Güneş ve gezegenlerin çekim kuvvetleri arasında gezinen göktaşları vardır. Dünya’nın çekim alanına kapılıp hızla atmosfere giren göktaşları, sürtünmeden dolayı ısınır ve yanar. Arkalarında çizgi gibi parlak bir iz bırakırlar. Yani, yıldız kayması olayının yıldızlarla ilgisi yoktur.
Samanyolu: Evrende milyarlarca galaksi vardır. Samanyolu, büyük bir grup galaksinin parçası olan, Güneş Sistemini içinde barındıran bir galaksidir.
Güneş Sistemi:
- Güneş,
- Güneş’ten uzaklık sırasına göre 8 gezegen ve bunların uyduları; Merkür, Venüs, Yer, Mars,
- Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün,
- Cüce gezegenler ve bunların uyduları; Ceres, Plüto, Eris,
- Asteroidler (küçük gezegenler),
- Neptün ötesi küçük cisimler (Kuiper Kuşağı ve Oort Bulutu, Kuyruklu yıldızlar)
- Meteorlar ve
- Gezegenler arası gaz ve tozdan oluşur.
Yörünge: Bir gökcisminin, bir diğerinin kütle çekimi etkisi altında izlediği yoldur.
Kara Delik: Çekim alanı her türlü maddi oluşumun ve ışınımın kendisinden kaçmasına izin vermeyecek derecede güçlü olan, kütlesi büyük bir kozmik cisimdir. Işık yaymadıklarından “kara” olarak nitelenirler.
Büyük Patlama/Big Bang: Evrenin yaklaşık 13,7 milyar yıl önce, aşırı yoğun ve sıcak bir noktadan meydana geldiğini savunan, yaygın bir şekilde kabul gören bir kuramdır.
