Gözlüğe alışma sürecindeki çocuklar çeşitli zorluklarla karşılaşabilir. “Çocuğum gözlük takmak istemiyor” diyor ve bu süreci kolaylaştırmak mı istiyorsunuz? İşte yapabilecekleriniz.
Gözlüğe alışma önerilerinden bahsetmeden önce göz bozukluğunun çocuğun hayatını nasıl etkilediği üzerinde duralım.
Çocukların görme sorunlarının geç fark edilmesi, görme bozukluklarının artmasına yol açtığı gibi, çocuğun sosyal hayatı ve okul başarısı da görme sorunlarından da olumsuz etkilenebiliyor. Ebeveynler, çocukların görme problemi olup olmadığını anlamak için, genellikle televizyon ya da bilgisayar ekranını yakından izleyip izlemediğini kontrol ediyor. Bu durum, uzağı görme sorunu yaşayan çocukların fark edilmesini sağlayabildiği gibi, diğer göz sorunlarının anlaşılamamasına yol açıyor.
Çocuklarda Görme Sorunu Nasıl Anlaşılır?
Okul öncesi ya da okul çağındaki çocukların, gözlerini çok sık kırpası, sıklıkla düşmesi ya da bir yerlere çarpması, ışığa karşı hassas olması ve nesnelere yakından bakmaya çalışması, görme problemlerine işaret ediyor. Kitap ya da defterlere veya oyuncaklarına çok yakından bakan ve gözlerini sık sık kaşıyan çocukların görme problemlerini sık yaşadığı bilindiği gibi, bu gibi durumlarda ebeveynlerin geciktirmeden doktora başvurması gerekiyor.
Birçok görme problemi belirti vermeden artmaya devam ettiği gibi, çocuklarda göz ve görme gelişimini takip edebilmek; yaşanabilecek sorunlara önceden önlem alabilmek için düzenli kontrollerin yapılması önem taşıyor. Okul öncesi her 10 çocuktan 1’i görme problemi yaşadığı gibi; okul çağındaki her 4 çocuktan biri göz ya da görme sorunu yaşıyor.
Çocuklarda göz sağlığına dikkat edebilmek için, uzmanlar düzenli olarak muayene yapılması gerektiği gibi, görme sorunu olan çocukların doktor muayenelerinin sık sık yapılması, gözdeki bozulmanın hızlanmasını engelliyor.
Acıbadem Bakırköy Hastanesi’nden Göz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Emel Çolakoğlu, görme problemlerinin fark edilebilir olan 12 belirtisini şu şekilde sıralıyor:
- Uzaktaki yazılara bakarken gözlerini kısması,
- Başını eğmesi, görmek istediği noktaya çok yakından bakması,
- Okuma ve yazma sonucu baş ağrısı yaşaması,
- Okurken kelime ya da satır atlaması,
- Cümleleri eliyle takip etmesi,
- Yazarken satırı düzgün takip edememesi,
- Bir gözünü daha öne alarak kitaba bakması,
- Baş pozisyonu geliştirmesi,
- Okurken kelimelerin bulanıklaştığını veya kaydığını söylemesi,
- Televizyonu yakından seyretmesi,
- Gözlerinde sulanma olması,
- Güneşli havalarda tek (hep aynı göz) gözünü kapaması.
Okul Çağındaki Çocuklarda Görülen Görme Sorunları
Acıbadem Bakırköy Hastanesi’nden Göz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Emel Çolakoğlu, okul çağındaki çocuklarda en sık görülen 4 görme sorunu olduğundan bahseder:
Şaşılık
Bir nesneye ya da noktaya bakarken her iki gözün birlikte bakması gerekiyor. Gözlerden biri istenen hedefe bakarken, diğerinin başka bir noktaya bakmasına ise “şaşılık” deniyor.
Çocukluk döneminde oluşan şaşılıklarda çocuk, genellikle bir gözünü tercih ediyor ve hep o gözü kullanıyor. Bunun sonucunda diğer gözde tembellik oluşuyor. Her şaşılık, anne, baba veya yakınlarının fark edebileceği kadar ileri düzeyde olmayabiliyor. Hatta bazı şaşılıklar muayeneyle bile tespit edilemeyebiliyor ve ileri incelemelere başvuruluyor. Şaşılıkların bir kısmı uygun gözlük camıyla düzeltilebiliyor. Kapama tedavisiyle de kayan gözün daha iyi odaklaması sağlanabiliyor.
Yalancı Şaşılık
Şaşılığı taklit eden durumlar “yalancı şaşılık” olarak adlandırılıyor. Örneğin; göz kapaklarında oluşan bozukluklar ya da burun kökünün basık olması gibi durumlarda yalancı şaşılık gelişebiliyor. Gereksiz endişe ve tedaviden korunmak için yalancı kayma ile gerçek kaymanın ayırıcı tanısının dikkatle yapılması gerekiyor.
Göz Tembelliği
Göz tembelliği; görme sinir tabakası üzerine düşen görüntünün bulanık olmasına yol açabilecek bir hastalık nedeniyle görme sinirinin tam olarak gelişmemesi sonucu ortaya çıkıyor. Tek gözde kırma kusuru, tek gözde kayma, bebeklikte uzun süren kapak problemleri (doğuştan görme eksenini örten kapak düşüklüğü, enfeksiyon veya travma kaynaklı kapak ödemi) göz tembelliğine yol açabiliyor.
Göz tembelliği, genellikle tek bir gözde gelişiyor ve bu yüzden aileler veya yakınları tarafından kolaylıkla atlanıyor. Fark edildiğinde ise, çoğunlukla tedavide çok geç kalınmış oluyor. Beynin görme algısı 8-9 yaş civarında gelişimini tamamlandığı için göz tembelliğinde erken tanı, tedaviden başarılı sonuç alınabilmesi için çok önemli. Aksi halde göz tembelliği kalıcı bir sorun haline dönüşebiliyor. Göz tembelliği varsa, görme sinirinin daha iyi çalışması için uygun gözlükle beraber bir gözü kapama tedavisi uygulanıyor.
Kırma Kusurları
Kırma kusurları çoğunlukla genetik geçişli oluyor. Televizyonu yakından izlemek, bilgisayar kullanımı ve kitabı yakından okumak mevcut kırma kusurlarını ortaya çıkarabiliyor ve veya ilerletebiliyor. Kırma kusurları 3 şekilde görülüyor:
- Miyopi: Uzağı bulanık görmek.
- Hipermetropi: Yakını net görememek.
- Astigmatizma: Göz yuvarlağı çaplarının düzensiz olması sonucu uzak ve veya yakını gölgeli görmek.
Kırma kusurunda (miyopi-hipermetropi veya astigmatizma) gözlükle en iyi görme seviyesi sağlanıyor.
Ekranların Çocukların Göz Sağlığına Etkileri
Akıllı telefon, tablet gibi mobil cihazları uzun süre kullanan çocuklar, göz sağlığında sorunlar yaşayabiliyor. Çocuklarda miyobun tetiklenmesine yol açan mobil cihazların olumsuz etkilerini azaltmak için, çocukların akıllı telefon ve tablet kullanımının sınırlandırılması gerekiyor.
Acıbadem Ankara Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Uğur Emrah Altıparmak, ekranların göz sağlığına etkisi hakkında şunları belirtiyor:
Çocukların yoğun biçimde okul, ders ve proje gibi aktiviteler sebebiyle bilgisayar ve mobil cihaz kullanmaları zaman içerisinde görme kusurları oluşmasına yol açabiliyor. Özellikle akıl telefonlar ve tabletler, çocuklarda miyopiyi hızlandırabiliyor. Bu nedenle, ebeveynlerin akıllı telefon kullanan çocuklara, kullanım süresiyle ilgili kısıtlamalar getirmesi önem taşıyor.
Gün içerisinde yoğun olarak akıllı telefonlarla meşgul olunması, göz kusurlarını artırıyor. Miyopinin ortaya çıkmasında ve ilerlemesinde önemli risk faktörlerinden biri olarak değerlendirilen akıllı telefonların, özellikle okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocuklar için, sınırlandırılması gerekiyor.
Dijital ekranlara uzun süre ve sık sık bakmak özellikle bebeklerde ciddi hasarlara yol açıyor. 6-18 aylık dönemde göz numarasını aktif olarak değiştirdiğine ve emetropizasyon adı verilen doğal gelişim süreci içinde görme yetisinin düzene girdiği dönemin 6-18 ay olduğuna dikkat çeken Dr. Altıparmak, bebeklik döneminde dijital ekranların ciddi sorunlara yol açabildiğini vurguladı. Emetropizasyonun azalarak da olsa devam ettiği 8-10 yaş döneminde çocukların dijital ekranlardan olabildiğince uzak durması, miyop olma riskini azaltıyor.
Çocuklarda Gözlüğe Alışma Sürecinde Ne Yapılmalı?
Eğer çocuğunuzun gözlük kullanması gerekiyorsa bunun üzerinde dikkatle durmalısınız. Elbette öncelikli hedefiniz gözlük kullanması gerekmemesidir. Fakat eğer böyle bir gereklilik oluştuysa çocuğunuza gözlük takmaya alıştırmanız gerekir.
Çocuğunuzun gözlük takmasını sağlamakta zorlanıyor musunuz? Eğer öyleyse, yalnız değilsiniz. Çocuklarınızın gelişimi ve öğrenmesi için net görmenin ne kadar önemli olduğunu bilmelisiniz. Çocuklar için yeni deneyimler korkutucu olabilir. Ama merak etmeyin, bu süreci kolaylaştırmanın yöntemleri var. Gözlüğe alışma sürecinde yapılması gerekenler:
Konuşun ve Anlatın
Gözlüğe alışma sürecinin en önemli adımı konuşmadır. Çocuğunuzla gözlük takma konusuyla ilgili endişeleri veya soruları hakkında konuşun. Gözlük takma konusunda daha rahat hissetmelerine yardımcı olmak için birlikte birkaç kitap okumayı deneyin. Çocuğunuz gözlük takmanın olumsuz yönlerine odaklanmış olabilir. Bu yüzden çocuğunuzla gölük kullanmanın faydaları hakkında konuşmak önemlidir: Filmler daha net olacak, en sevdiği hikayeleri okumak daha eğlenceli olacak ve yeni gözlükleri harika bir aksesuar olabilir.
Gözlüğünü Seçmesine İzin Verin
Kendi zevkinize göre gözlük seçme konusunda ısrarcı olmayın. Sonuçta gözlüğü siz kullanmayacaksınız. Çocuğunuzun yeni gözlüğünü seçmesine izin verin. Gözlükte, renk engellemeden hafif ve dayanıklı stillere kadar çok sayıda çocuk dostu seçenek var. Seçim yapmak çocuğunuzun bu konuda heyecan duymasını sağlayabilir.
Adım Adım İlerleyin
Çocuğunuz gözlük takmak istemiyorsa bir anda gözlük takması için zorlamayın. Çocuğunuzdan günde on beş dakika gözlük takmasını isteyin ve günlük gözlük süresini yavaşça artırmaya devam edin. Çok geçmeden, aslında onu kullanmaya alışmaya başlayacaktır. Siz söylemeden de kullanmaya başladığını fark edeceksiniz.
Örnek Gösterin
Çocuğunuza gözlük takanları, özellikle de sevebileceği kişileri örnek gösterin. Futbol mu seviyor? Ona gözlüklü David Beckham’ın bir fotoğrafını gösterin. Sevdiği kişilerin gözlüklü fotoğraflarını görmek hoşuna gidebilir. Gözlük takan insanlardan harika örnekler bulun, böylece oğlunuz veya kızınız yeni görünümüyle daha rahat hale gelir. Tek yapmanız gereken basit bir Google araması.
Doktora Danışın
Göz doktorunuzun gözlük takma konusunda çok heyecanlı olmayan çocuklara harika tavsiyeleri olabilir. Bu süreci kolaylaştırmak için doktorunuzdan yardım alın. Modeli mi sevmedi, çerçeve gözüne tam olmuyor mu? Göz doktoru ile konuşarak sorunları aşabilirsiniz.
Okulda Takip Edin
Günün her saatinde çocuklarınızla birlikte olamayacağınız için, gerektiğinde gözlük taktıklarından emin olmak için öğretmenlerinden bilgi alın. Okulda unutma gibi sorunlarla karşılaşmamak için de yedek bir gözlük alabilirsiniz.
Kontrol Edin
Çocuğunuz düzenli olarak gözlüklerini takmaya başladığında, gözlüğünün hala rahatça oturduğundan ve onu uygun şekilde taktığından emin olmalısınız. Çizikleri var mı, gözlüğün sapları sabit duruyor mu? Bakımını ihmal etmeyerek çocuğunuzun gözlüklerini takmaktan vazgeçmesini engelleyebilirsiniz.