Güneş tutulması Ay’ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile Güneş arasına girmesi sonucu Ay’ın Güneş’i kısmen ya da tümüyle örtmesi ile gözlemlenen doğa olayıdır.
Güneş tutulması üç şekilde gerçekleşebilir; tam, halkalı ve parçalı. Güneş tutulmasının hangi şekilde gerçekleşeceği Ay, Dünya ve Güneş’in pozisyonları ile ilgilidir. Ay, Dünya çevresinde elips şeklindeki yörüngesinde döner. Bu sebeple, Dünya’ya olan uzaklığı sürekli değişmektedir. Tutulma anında Ay Dünya’ya yeteri kadar yakınsa, görünen çapı, Güneş’in çapından büyük olur ve Güneş’in tamamını kaplar. Bu tam tutulmadır ve heryer sanki gece olmuşçasına kararır.
Ay Dünya’ya uzaksa, Güneş’in tamamını kaplamaz, sadece iç kısmını kaplar ve bir halkalı tutulma oluşur. Bazen de Ay bulunduğu konum nedeni ile Güneş’in sadece bir kısmını örter. Buna da parçalı tutulma denir.
Bir yılda en az iki, en çok beş defa güneş tutulması meydana gelebilir.
Güneş tutulması nasıl gerçekleşir?
Gölge, ışığın aydınlatmadığı bölgedir. Güneş ve ay tutulması da gölge olayıdır. Dünya, düzenli olarak ayın gölgesinden geçer. Ay, Güneş’in önündeyse, gölge olayı yaşanır ve” tutulma” gerçekleşir.
Bir diğer tanımı da şöyledir:
Güneş tutulması, Ay’ın Güneş ile Dünya arasına girerek, Güneş’in bir kısmını örtmesi sonucu oluşan bir doğa olayıdır. Bu yüzden hava gündüz vakti, gece olmuş gibi kararır. Ay tutulması ise, Dünya’nın Güneş ile Ay’ın arasına girmesiyle oluşur. Bu sırada Dünya’nın gölgesi, Ay’ın üzerine düşerek, Ay’da bir kararma meydana getirir.
Güneş tutulmaları en fazla ne kadar sürer?
Güneş tutulmaları sırasında, Ay’ın Dünya üzerindeki gölgesinin uzunluğu, 300 kilometre civarı olur. Bu nedenle, Güneş ve Ay tutulmaları, kısa süren gökyüzü olaylarıdır. Tutulmaların en uzunu, yedi dakika sürmektedir.
Tam güneş tutulması nasıl olur?
Ay, ayda bir defa Güneş ile Dünya’nın arasından geçmektedir. Fakat bu üç gök cismi, çoğunlukla aynı çizgi üzerinde olmaz. Ay’ın gölgesi çoğunlukla Dünya’nın üzerine ulaşmaz. 370 yılda bir, bu üç gök cismi aynı çizgi üzerine gelir. Bu esnadaki tutulmaya ‘Tam Güneş tutulması’ adı verilmektedir.
Güneş tutulmasında, neden Ay Güneş’le aynı büyüklükte gözükür?
Güneş tutulması esnasında, Güneş tamamıyla Ay’ın arkasında kalarak, görünmez hale gelir. Oysa Güneş, Ay’dan 400 kat büyüktür. Güneş’in Ay’dan daha büyük olmasına rağmen görünmemesinin sebebi ise, Güneş’in 400 kat daha uzakta yer almasıdır.