Hamilelikte yaşanan sağlık sorunları nelerdir? Hamilelik süresince yorgunluktan kabızlığa, bulantıdan varislere pek çok sorunla karşılaşılır.
Hamilelikte Yaşanan Sağlık Sorunları Nelerdir?
Hamilelikte Yorgunluk
İlk aylarda yorgunluk ve güçsüzlük gebeyi rahatsız edecek kadar çok olabilir. Bu değişiklikler 20. haftadan sonra sona erer.
Hamilelikte Bulantı ve Kusma
Genellikle gebeliğin 2-12. haftalarında gözlenir. Kesin nedeni bilinmemekle birlikte dolaşımda artan östrojen ve HCG sebebiyle olur. Bunun yanında psikolojik ve sosyal faktörler de etkilidir. Bulantı-kusma çoğu kez sabah aç karnına görülür. Gebeliğin 12. haftasından sonra kendiliğinden geçer. Gebenin yiyecek ve içecek alımını engelleyecek kadar çok bulantı ve kusması olması patolojiktir ve hastanede kontrol altına alınması gereken bir durumdur.
Kusma ve Bulantı Durumunda Ne Yapılmalı?
- Az yağlı, yüksek karbonhidrat içerikli besinlerden az miktarda sık sık tüketme,
- Sabahları yataktan kalkmadan önce küçük bir dilim ekmek, tuzlu kraker ya da sarı leblebi yeme,
- Sıvıları öğün aralarında tercihen soğuk olarak tüketme,
- Rahatsız edici kokulardan ve yemek kokularından uzak durma,
- Kızartmalardan, yağlı ve aşırı baharatlı yiyeceklerden kaçınma,
- Kola, gazoz gibi asitli içeceklerden kaçınma,
- Çay ve kahve tüketimini azaltma,
- Yataktan yavaş kalkma ve gün içinde ani pozisyon değişikliklerinden kaçınma,
- Açık havada yürüyüş yapma,
- Bulunduğu ortamı sık sık havalandırma,
- Beslenmeye B6 vitamininden zengin gıdalar (muz, somon, tavuk, hindi, patates, taze sıkılmış meyve suyu, ıspanak, süt, yumurta, yulaf ezmesi, tam buğday ekmeği çeşitleri vb.) ekleme,
Hamilelikte Sık İdrara Çıkma
Gebeliğin başında büyüyen uterus mesaneye baskı yapar. Pelvis içinde sıkışan mesanenin duyarlılığı artar, kapasitesi azalır ve sık idrara çıkılır. Gebeliğin 4. ayından itibaren bu durum geçer. Doğuma yakın fetüs başının mesaneye baskı yapması idrar sıklığını yeniden artırır.
Hamilelikte Baş Dönmesi ve Bayılma Hissi
Progesteron hormonunun vazodilatasyon etkisi nedeniyle oluşan hipotansiyon, uzun süre ayakta kalma ya da sırt üstü hipotansiyon sendromuna bağlı olarak, kan şekeri düşüklüğü ve yorgunluk nedeni ile bayılma hissi oluşabilir.
Baş Dönmesi ve Bayılma Hissi Durumunda Ne Yapılmalı?
- Yan yatar pozisyonda dinlenmek,
- Uzun süre ayakta kalmaktan kaçınmak,
- Yataktan aniden kalkmamak; önce biraz oturmak daha sonra kalkmak,
- Çok sıcak suyla banyo yapmamak,
- Öğün atlamamak, sık aralıklarla az az beslenmek,
- Yorucu işlerden uzak durmak.
Hamilelikte Varis
Progesteron hormonunun vazodilatör etkisi, büyüyen uterusun bacaklara giden damarlara baskısı ve venöz dönüşün engellenmesi nedeni ile oluşan varisler gebelikte yaygın görülür. Vulvadaki varisler için sıkı külotlar önerilebilir. İç çamaşırının içine iki tane hijyenik pet konularak bölge desteklenebilir.
Varis Durumunda Ne Yapılmalı?
- Varis çorapları kullanılabilir.
- Bacaklar yükseltilerek dinlenilir.
- Uzun süre ayakta kalınmamalıdır.
- Uzun süre oturma pozisyonunda kalınmamalıdır.
- Bacak bacak üstüne atılmamalıdır.
- Sıkan lastikli çorap ve topuklu ayakkabı giyilmemelidir.
Hamilelikte Hemoroit
Fetüsün uterustaki pozisyonuna bağlı olarak anorektal alanda artmış olan basınç hemoroit gelişimine yol açabilir. Doğum sırasında durum kötüleşebilir. Hemoroit özellikle kabızlık şikayeti yaşayan gebelerde sık görülür.
Hemeoroit Durumunda Ne Yapılmalı?
- Kabız olmamaya dikkat edilmelidir,
- Baharatlı yiyecek yenmemelidir,
- Kegel egzersizleri yapılmalıdır.
- Kanama olursa doktora başvurulmalıdır.
Hamilelikte Kabızlık
Gebelik hormonlarının bağırsak hareketlerini yavaşlatması, büyüyen uterusun bağırsaklar üzerine baskı yapması, demir preparatlarının kullanılması, yetersiz sıvı alınması, yetersiz egzersiz ve yanlış beslenme alışkanlığı nedeniyle kabızlık ve gaz problemleri gebeliğin her döneminde sık karşılaşılan bir problemdir.
Kabızlık Durumunda Ne Yapılmalı?
- Sebze, meyve, tam tahıl ürünleri, kuru baklagiller gibi posa içeriği yüksek besinleri tüketme,
- Günde 8-10 bardak sıvı tüketme,
- Sık sık az miktarda yemek yeme ve besinleri iyi çiğneme,
- Sabahları aç karnına ılık su içme,
- Doğal laksatif etkileri nedeniyle kuru erik, inci ve kuru kayısı tüketme (3- 5 adet),
- Yürüyüş ve egzersiz yapma,
- Dışkılama hissi geldiğinde mümkün olduğunca geciktirmeme,
- Her gün aynı saatte tuvalete gitmeyi alışkanlık haline getirme.
Hamilelikte Reflü
Bu yakınma gebeliğin erken döneminden itibaren başlayabilir. Ancak 24. gebelik haftasından itibaren yoğunlaşır. Mide asidinin özofagusa geçmesiyle kazınma, ağrı, ekşime ve boğazda acı su hissi olabilir.
Reflü Durumunda Ne Yapılmalı?
- Kızartma, acı, turşu, kafein içeren gazlı içecekler, çikolata, nane, domates-portakal gibi asidik gıdalar ve baharatlı besinlerden uzak durma,
- Sık aralıklarla ve az miktarda beslenme,
- Akşam yemeğini geç saatlerde yememe,
- Yemekten sonra yürüyüş yapma,
- Yatarken yüksek yastık tercih etme.
Hamilelikte Bacak Krampları
Gebeliğin son aylarında ortaya çıkan bir sorundur. Çoğunlukla geceleri görülmekle birlikte günün her saatinde ortaya çıkabilir. Diyette yetersiz kalsiyum alımı, kalsiyum/fosfor oranındaki dengesizlik, ayağın uzun süre aynı pozisyonda kalması, soğuk, büyüyen uterusun pelvik sinirler ve pelvik damarların üzerine baskı yapması ve yorgunluk kramplara neden olmaktadır.
Bacak Krampları Durumunda Ne Yapılmalı?
- Kramp oluştuğunda rahatlama için kasın gerilmesi gerekir. Gebe sırt üstü pozisyonda bacaklarını öne doğru itmeye çalışırken, başka bir kişi de ayak parmaklarını tersi yöne iter. Kasılan alana masaj yapmak da yararlı olabilir.
- Diyette kalsiyum alımını artırmak,
- Aşırı süt tüketimi varsa, günde 2 bardak ile sınırlandırmak,
- Fazla yüksek olmayan, geniş topuklu ayakkabı giymek,
- Bacakları sıkan giysiler giymemek,
- Ayakları uzatarak ya da 30 cm yükselterek dinlenmek,
- Yatmadan önce bacaklarını kasıklardan ayaklarına kadar titreşim halinde sallamak,
- Sıcak duş almak.
Hamilelikte Solunum Sıkıntısı
Gebeliğin son döneminde görülür. Gebe özellikle sırt üstü pozisyonda düz yatarken ya da merdiven çıkmak, yürümek gibi güç sarf ettiren durumlarda solunum sıkıntısı yaşar. Nedeni, büyüyen uterusun diyafragmayı yukarıya itmesi sonucu akciğerlerin yükünün artması ve artan östrojen düzeyine bağlı olarak burun mukozasında oluşan ödemin burun tıkanıklığı yaratmasıdır.
Solunum Sıkıntısı Durumunda Ne Yapılmalı?
- Dik durmak ve dik oturmak özellikle uterusun diyafragmayı yukarı iterek kalp ve akciğerleri sıkıştırması nedeniyle olabilecek yakınmaları biraz azaltabilir.
- Solunum ve gevşeme egzersizleri yapmak,
- Yan pozisyonda yatmak,
- Güç sarf etmek gereken durumlarda sık sık dinlenmek,
- Uyurken başını yükseltecek yastık kullanmak,
- Gaz yapıcı gıdalardan uzak durmak hava dolu bağırsakların yaptığı basıncı biraz hafifletebilir.
- Odanın iyi nemlendirilmiş ve havalandırılmış olmasına dikkat etmek,
- Buruna serum fizyolojik damlatılarak burun deliklerini rahatlatmak.
Hamilelikte Ciltteki Değişiklikler
Gebeliğin ilk aylarından itibaren, çatlakların sık görüldüğü bölgelere bebe yağı, ozon yağı vb. nemlendirici ürünler sürülmelidir. Bu amaçla krem ve losyonlar da kullanılabilir.
Hızlı kilo alımından kaçınılmalıdır. Yüzde lekeler oluşmasını önlemek için kış mevsiminde dahi, mutlaka koruyuculuğu yüksek güneş kremleri kullanılmalı, her 2-3 saatte bir ve güneş ışığına çıkmadan önce krem yenilenmeli, yaz aylarında güneşten korunmak için geniş kenarlı şapka kullanılmalıdır.
Hamilelikte Memelerde Hassasiyet
Deri altı yağ dokusu ile meme içinde bulunan alveollerin gelişmesine bağlı olarak memeler büyür, dolgunlaşır ve hassasiyet artar. Areoladaki küçük salgı bezleri meme başı ve çevresini nemlendirmek için belirginleşir. Süt bezleri, doğumdan sonraki süt salgılama görevi için faaliyete geçer. İkinci trimesterden sonra memelerden süt gelebilir.
Hamilelikte Aşırı Tükürük Salgılanması
Özellikle gebeliğe bağlı bulantı ve kusma sorunu yaşayanlarda daha fazladır. Gebelikte görülen aşırı tükürük salgısının altında yatan neden tam olarak bilinmemektedir ancak bulantı ve kusmalara da neden olabilen hormonal değişimlerin olaydan sorumlu olduğu düşünülmektedir.
Gün içinde sık aralıklarla dişleri fırçalamak ve ağzı çalkalamak, Sık aralıklarla az miktarlarda yemek, Yeterli miktarda sıvı almak, Şekersiz sakız çiğneme yakınmaları azaltabilir. Ekşi şekerler ve aromalı sakızlar ise tükürük üretimini arttırdığından önerilmez. Yine benzer şekilde kabak çekirdeği, beyaz leblebi, ay çekirdeği gibi çerezlerin de yakınmaları azalttığını belirten gebeler vardır.
MEB’in Sağlık Hizmetleri birimi Doğum Öncesi Bakım adlı eserde hamilelikte yaşanan sağlık sorunları hakkında bu bilgiler yer almaktadır.