Hareket eğitiminin çocuk gelişimine birçok olumlu etkisi vardır. Bebeklikten başlayarak çocuklara hareket alanı sağlanmalıdır.
Bebeğin anne rahmine düştüğü andan itibaren hareketlerinin bir anlamı var. Çünkü onlar hareket ettikçe gelişiyorlar. Bu nedenle çocuklara hareket etmeleri için olabildiğince alan bırakmak gerekiyor. Hareket etmenin bir özgürlük, öğrenme aracı olduğunu belirten Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Namık Kemal Akpınar, ancak kazalara davetiye çıkarmamak için bazı noktalara da dikkat etmek gerektiğinin altını çiziyor.
Bebeklerde ve Çocuklarda Hareket Eğitiminin Önemi
Annenin, hamileliğini öğrendiği andan itibaren heyecanla beklediği ilk şey bebeğinin hareketlerini hissetmektir. Anneler bu hissi “tarif edilemez” bir mutluluk diye tanımlıyorlar. Hamilelik süresince bebeğin hareketleri sürekli takip edilir, belli bir süre hareketsiz kaldığında acaba yolunda gitmeyen bir durum mu var diye endişelenilir. Hatta anne adayının üzüldüğü dönemlerde anne karnındaki bebeğin hareketlerinin de azaldığı, annenin mutluluğunda arttığı, güzel bir yemek sonrası dans ettiği bile söylenir. Gebelik süresince bebeğin anne karnındaki hareketleri gebeliğin yolunda gittiğinin de bir göstergesidir.
Bebeğin hareketliliğinin doğum sonrasında da tüm hızıyla sürdüğünü belirten Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Namık Kemal Akpınar, hareket etmenin çocuk sağlığı ve gelişimi açısından önemine dikkat çekiyor.
Doğum sonrası bebekte hareketliliğin kol ve bacaklarda biz erişkinlere göre anlamsız ve istemsiz hareketler şeklinde devam ettiğini belirten Dr. Namık Kemal Akpınar, zamanla sinir sisteminin gelişmesi ile beraber anlamsız ve istemsiz oluşan el-kol bacak hareketlerinin de azalmaya başladığını ifade ediyor.
Hareket sistemindeki gelişim yukarıdan aşağıya devam eder.
Zamanla üst beyin kontrolünde istemli hareketlerin olmaya başladığını, hareket sistemindeki gelişimin de yukarıdan aşağıya olacak şekilde devam ettiğinin belirten Dr. Namık Kemal Akpınar, “Hareket sistemi ile gelişmenin değerlendirilmesinde sırasıyla; baş kontrolü, kollarla uzanma, elle tutma çalışmaları, başparmak kontrolünün gelişmesi, destekli oturma, desteksiz oturma, emekleme, sıralama, yürüme, koşma, merdiven çıkma ve inme şeklindedir. Bu gelişim basamaklarının uygun aylarda olmaya başlaması hareket sisteminin gelişmiş olduğunun göstergesidir” diyor.
Dr. Namık Kemal Akpınar, “İlk 6 aydaki kol- bacak hareketleri bebeğin kaka yapmasını, gaz çıkışını kolaylaştıran hareketlerdir ve gereklidir” diyor.
Bebeğinize geniş hareket alanı sağlayın.
Çocuğun emeklemeye başlaması ile beraber, dış dünyayı keşfetme ve öğrenme turları da başlar. İlk olarak etrafındaki, albenisi yüksek oyuncak ve objelere uzanmaya başlar, zamanla görüş alanındaki uzak noktaları keşfeder. Uzanabildiği çekmeceler en çok merak noktalarıdır. Oralara tutunup kalkmalar, çekmeceyi çekip içindekileri atmaya başlamaları kendilerine sonsuz keyif verir. Bu dönemde bebeğe geniş hareket alanı sağlanması gerektiğini belirten Dr. Namık Kemal Akpınar, “Ortalıkta sivri uçlu, keskin kenarlı eşyalar bulundurmayın, sehpa veya masadan sarkan örtüleri kaldırın. Yürümeye başladıktan sonra da ortamı ani hareketler ve duramaması olasılığına karşı hazırlayınız, alanı genişletiniz” uyarısında bulunuyor.
Hareketli bebeklerin gelişimleri akranlarından öndedir.
Hareketli bebeklerde kilo fazlalığı görülmediğini hatta kilolarının daha az bile olabildiğini belirten Dr. Namık Kemal Akpınar, “Çevreyle ilgili, araştırmacı yönleri algılamaları daha ön planda olduğundan gelişimleri de akranlarına göre daha önde olur. Hareketli bebeklerin yorulmaları sonrasında uykuya dalmaları daha hızlı olur, uyku derinlikleri ve süresi daha fazla olur” diyor.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Dr. Namık Kemal Akpınar, son olarak yürüyen bebeklerle ilgili uyarılarda bulunuyor:
- Yürümeye başlayan bebekler, özellikle dışarıya çıkıldığında başına buyruk tek başına yürümek ister. Buna dış ortam tehlikelerinden koruyarak kontrollü izin verin.
- Parka veya bahçeye çıkıldığında serbestçe davranmasına izin verebilirsiniz.
- Özellikle 1,5 yaşından sonra merdiven çıkmak ve inmek isteyeceklerdir. Ellerinden uygun şekilde tutarak izin verin.
- Yollarda yürürken çocukları özellikle sol elinizle, iç tarafta tutun.
- Evlerde özellikle diz boyu olan elektrik prizlerine karşı koruyun. Kapaklı korunaklı prizleri tercih edin.
- Özellikle mutfak çekmeceleriyle oynayacaklarından orada sivri-keskin aletler bulundurmayın.
- Çocuklarınızı AVM’lerdeki yürüyen merdivenlere tek başına bırakmayın.
- Havuz kenarları ıslak olduğundan kayıp düşme olasılıkları da artar. Tek başına bırakmayın. Ayaklarına kaymayan ayakkabılar giydirin.
Hareket Eğitiminin Amaçları
Hareket etmenin çocuklar üzerinde de olumlu etkisi var. Özgürce koşup oynayan çocuklar daha mutlu, neşeli, sosyal yaşantısında hızlı hareket eden ve pratik düşünen bir yapıya sahip oluyorlar.
Anadolu Sağlık Merkezi Uzm. Psikolog Aylin Sezer, hareketin çocuklar üzerindeki pozitif etkisini anlatıyor.
Çocuklar, 2. aydan itibaren annelerini gözleriyle takip eder, gülümser, 3 – 4 ay civarında ellerini ayaklarını hareket ettirmeye, çıngırağını tutmaya ve hareket etmeye, oyun oynamaya başlarlar. Emekleme ve yürümeyle birlikte çocukların hareket etmeleri oyun oynamalarını da çeşitlendirir. Çocuklar için oyun hem kendi bedenlerini tanıma hem de dış dünyayı tanıma ve öğrenme sürecidir.
Bu süreç bedensel – zihinsel gelişimlerini olumlu yönde etkiler. Çocukların hayal dünyası çok geniş ve zengindir. Genellikle küçük yaşlarda basit oyuncaklara ihtiyaç duyarlar. Bazen bir çay tabağı ile uzun süre oynayabilir veya bir kutu tahta blok çok çeşitli oyuna dönüşebilir, üst üste koyarak kuleler yapabilir, araba veya tren oyunu oynayabilir, köprüler inşa edebilir.
2 yaşından sonra hareket özgürlüğünün artmasıyla grup oyunları ve sosyalleşme başlar. Oyunlar ikili ve grup oyunlarına dönüşür. Park ve bahçelerde özgürçe koşup zıplayan, salıncaklara binen kaydıraktan kayan çocuklar mutlu, neşeli, sosyal, hantal olmayan, çabuk hareket eden ve hızlı düşünen bir yapıya sahip olurlar.
Oyun Eğiticidir
Çocuk oyunla şekilleri, renkleri, materyalleri öğrenir. Oyun çocuğun biriken enerjisinin dışarı atmasını sağlar ki bu önemlidir. Dışarı atılmayan enerji saldırganlık veya içe kapanıklık şeklinde çocuğa zarar verebilir. Oyunla soru sormayı ve öğrenmeyi öğrenir, dili kullanımı ve iletişimi becerisi gelişir. Hareket eden çocuğun dikkati ve gözlem yeteneği artar.
Hareket Etkinlikleri
Günümüzde, teknolojik gelişmelere bağlı olarak daha hareketsiz bir yaşam tarzı benimsenmektedir. Bu yaşam tarzının etkilediği yaş gruplarından biri de çocuklardır. Hareket eğitiminin amacı bir çocuğun temel gereksinimlerindendir ve bedensel gelişimi için çok önemlidir. Çocukluk döneminde hareket etkinliklerinin; büyüme ve gelişmenin daha iyi olması, motor becerilerin geliştirilmesi, aktif yaşam biçimi kazandırılması, ileride oluşabilecek hastalık risklerini azaltma, aşırı kilo alımının önlenmesi gibi olumlu etkileri vardır.
Okul öncesi eğitim programında yer alan hareket etkinliğinin amacı, çocukların temel hareket becerilerini geliştirerek çocuğun fiziksel, motor, bilişsel, dil, sosyal ve duygusal, gelişimine ve öz bakım becerilerine katkıda bulunmaktır. Böylece çocuğun, fiziksel etkinliklere, yaşam boyu katılımı da sağlanabilir. Hareket etkinlikleri, çocukların fiziksel ve motor yeterliliklerinin, algısal motor gelişimlerinin ve hareket becerilerinin, yani yer değiştirme, nesne kontrolü ve denge becerilerinin geliştirilmesini içeren etkinliklerdir. Bu etkinlikler süresince çocukların temel hareket becerileri, beden farkındalığı, motor yeterliliği (güç, koordinasyon, hız, çabukluk) ve fiziksel yeterliliği (esneklik, kuvvet, dayanıklılık) gelişir.
- Beden farkındalığını ( omuz, bel, dirsek ve bilek vb.) geliştirici etkinlikler,
- Alan farkındalığını (yukarı, aşağı, ön, arka, sağ, sol gibi) geliştirici etkinlikler,
- Kuvvet geliştirici etkinlikler,
- Tepki hızı geliştirici etkinlikler,
- Esneklik geliştirici etkinlikler,
- Dayanıklılık geliştirici etkinlikler,
- Koordinasyon geliştirici etkinlikler.
Çocukların bireysel özelliklerini dikkate alan, onları güdüleyici, benlik algılarını ve özgüvenlerini pekiştirici etkinliklere yer verilmelidir. Uygulamalarda, çevre düzenlemesine, çocukların yaşlarına uygun ve temel hareket becerilerini kazandırmada etkili olacak materyaller seçilmesine özen gösterilmelidir. Etkinliklerde; top, ip, tebeşir, hulahup (çember) ve denge tahtası gibi yapılandırılmış materyaller, açık hava oyun materyallerinin kullanımına ek olarak doğanın çocuklara sunduğu farklı yapıdaki zeminler, tırmanma olanakları, denge için kullanılabilecek kütükler gibi materyal ve ortamlar da kullanılmalıdır ayrıca geleneksel çocuk oyunlarının, açık havada oynanan sokak oyunlarının da hareket etkinlikleri kapsamına dâhil edilmesi etkinlikleri çeşitlendirecektir.
Kaynak
- Oyun ve Hareket Etkinlikleri – MEGEP
