Türk kültürü içinde canlılığını koruyan geleneklerden biri de “Hıdrellez”dir. Hıdrellez geleneği, bir bayram olarak bütün Türk milletinin topluca katıldığı, kutladığı, bir takım töreleri yerine getirdiği bir bahar bayramıdır. Oldukça eskiye dayanan bu kutlamalar, babadan oğla günümüze kadar gelmiştir. Hıdrellez’den sonra yazın geldiği inancını yaşatan Türk toplumu, Hıdrellez’le birlikte artık kışın geride kaldığını ve gelecek günlerin tabiatın canlandığı, yeşerdiği bahar ve yaz günleri olduğunu düşünmektedir. İşte böyle bir günü, “bahar bayramı” olarak bütün sevinciyle kutlanmaktadır. Yüzyıllardır kültürümüz içinde var olan ve günümüzde de devam eden Hıdrellez geleneği, halkın ortak ürünleri olan maniler, ninniler, atasözleri, bilmeceler gibi ürünlerin yanı sıra halk şairlerinin şiirlerine de yansımış, Aşıkların tellerinde türkü, dillerinde koşma, semai ve destan olmuştur.
Hıdrellez’in Anlamı:
Hıdrellez geleneği ile ilgili olarak yaygın olan kanaat, Hızır ile İlyas”ın bir araya geldiği günün hatırasına tören yapılmasıdır. Hıdrellez günü genellikle 6 Mayıs”ta kutlanmaktadır. Bazı yörelerde 5 Mayıs bayram günü, 6 Mayıs Hıdrellez günü olarak kabul edilmekte ve ona göre törenler düzenlenmektedir. Hıdrellez günü, halk takviminde yazın başlangıç günü olarak; kabul edilmektedir. Türklerdeki halk takvimine göre, bir yıl, iki ana bölüme ayrılmaktadır. 6 Mayıs”ta Hıdrellez gününden, 8 Kasım”a kadar süren devre 186 gündür ve “Hızır” günleri adıyla anılmaktadır. Bu dönem genellikle yaz mevsimine gelmektedir. 8 Kasım”dan 6 Mayıs”a kadar süren ikinci devre, kış devresi olup “Kasım” günleri olarak adlandırılmaktadır. Bu dönem toplam 179 gündür.
Hıdrellez Kutlamaları
Hıdrellez, Anadolu”da “Hıdrellez”, Dobruca”ya yerleşmiş bulunan Kırım Türkleri arasında “Tepreş”, Makedonya”da “Ederlez, Edirlez, Hıdırles” gibi adlarla bilinmektedir.
Gerek Anadolu”da ve gerekse Anadolu dışındaki Türk topluluklarında, Hıdrellez”in yaklaşması ile çeşitli hazırlıklar yapılmaktadır. Evler baştanbaşa silinmekte, ev eşyaları, mutfak eşyaları ve giysiler baştanbaşa temizlenmektedir. Bu çabalar Hızır Aleyhisselam”ın eve uğraması içindir. Hıdrellez”i bazı yerlerde bir gün öncesinden oruç tutarak da karşılayan insanlar bulunmaktadır. Bütün hazırlıklar bittikten sonra en yakın bol ağaçlı, pınarı olan, mesire yerlerine giden halk, Hıdrellez günü çeşitli oyunlar ve eğlenceler ile o günü mutlu bir şekilde geçirir.
Hıdrellezle İlgili İnançlar
Hıdrellez kutlamalarında bazı gelenekler mutlaka yerine getirmektedir. Halk arasında bu geleneklerle ilgili olarak birtakım inançlar oluşmuştur. Bunlardan bazıları şöyledir:
- Hıdrellez gecesi ibadetle geçirilir. Ertesi gün temiz giyimli olarak dolaşmak gerekir. Evde genel temizlik yapılır. Çeşitli yiyecekler hazırlanır. Hıdrellez günü için yumurta haşlanır. Ağzı açık bükme, katmer, börek, irmik helvası gibi yemekler hazırlanır.
- Hıdrellez sabahı erken kalkmak uğurlu kabul edilir.
Sabah dua edilmesi, dilekler dilenmesi, ailece yemek yenilmesi ve sabah namazından önce, kabir ziyareti yapılması gereken adetler olarak görülmektedir. - Ellere ve ayaklara kına yakılır.
- Dilekler bir kâğıda yazılarak akarsuya bırakılır. Deniz olan yerlerde ise Hıdrellez sabahı denize bırakılmaktadır.
- Nişanlı çiftler arasında karşılıklı hediyeler gönderilir.
- Hıdrellez günü evler ilaçlanmaz. Nasip süpürülür inancı ile bazı bölgelerde o gün evler süpürülmez.
- Kuru baklagiller, bir torba içinde bahçede ağaçlara asılır. Hıdır Baba”nın kamçısıyla bunlara dokunması ve bereket getirmesi dileği tutulur. Buna benzer biçimde ev, araba, çocuk ziynet eşyası resimleri de yapılarak bahçeye muhtelif yerlere asılır.
- Evlenmemiş genç kızların başları üzerinde yeni, kullanılmamış kilit açılır.
- Hıdrellez günü, açların doyurulması, dargınların barıştırılması, üzüntülü olanların sevindirilmesine çalışılır.
- Hıdrellez”de içki içilmez, kumar oynanmaz.
- Yoğurt çalınır. Ancak maya kullanılmaz. Yoğurdun tutması halinde eve Hıdır”ın uğradığına inanılır.
- Evin pencere ve kapıları kapatılmaz.
