ULUSAL KURULUŞLAR
İnsan Hakları İnceleme Komisyonu
İnsan Hakları İnceleme Komisyonu, dünyada ve Türkiye’de insan haklarına saygı ve bu konudaki gelişmeleri izlemek, bu gelişmelere uyum sağlamak ve başvuruları incelemek için Türküye Byük Millet Meclisi’nde (TBMM) oluşturulan bir komisyondur. Komisyonunun kuruluş, görev, yetki, çalışma usul ve esaslarını düzenleyen 3686 sayılı Komisyon Kanunu 5 Aralık 1990 tarihinde kabul edilmiştir.
BAŞBAKANLIK
İnsan Hakları Başkanlığı
12.04.2001 tarihli ve 4643 Sayılı Kanunla İnsan Hakları Başkanlığı kurulmuştur. İnsan hakları ile ilgili konularda görevli kuruluşlarla sürekli temas halinde bulunmak ve bu kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamaktadır. İnsan hakları konusundaki mevzuat hükümlerinin uygulanmasını izlemek, izleme sonuçlarını değerlendirmek, uygulamada ve mevzuatta görülen aksaklıkların giderilmesi ve Türkiye’nin ulusal mevzuatının insan hakları alanında taraf olduğu uluslararası belgelerle uyumlu hale getirilmesi doğrultusunda yapılacak çalışmaları koordine etmektedir. Ayrıca kamu kurum ve kuruluşlarının hizmet öncesi staj ve hizmet içi insan hakları eğitim programlarının uygulanmasını izlemek, değerlendirmek ve koordine etmek; insan hakları ihlâli iddiaları ile ilgili başvuruları incelemek ve araştırmak, inceleme ve araştırma sonuçlarını değerlendirmek ve alınabilecek önlemlere ilişkin çalışmaları koordine etmekbaşlıca görevleri arasındadır.
Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü
Bakanlığın görev alanına giren konularda Türkiye ile diğer devletler ve uluslararası kurum ve kuruluşlar arasındaki ilişkileri yürütmektedir. Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü; aynı zamanda son yıllarda insan hakları konusunda cezai ve hukiki alanlarda ölüm olaylarının bildirilmesine ilişkin hükümler içeren uluslararası sözleşmelerdeki yükümlülüklerin gereğinin yerine getirilmesi ile kimliği saptanamayan ancak yabancı uyruklu olduğuna dair belirtiler olan cesetlerin kimliğinin saptanması amacıyla yapılacak işlemleri düzenlemektedir.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
Jandarma Genel Komutanlığı İnsan Hakları Şube Müdürlüğü
Merkezi Ankara JandarmaGenel Komutanlığı Ek Karargah Binası’nda bulunmamtadır. Başlıca görevleri şunlardır:
1. Çeşitli kanallardan yararlanarak (telefon, faks, mektup, dilekçe, şahsi müracaat vs.) JİHİDEM’ e intikal eden insan hakları ihlalleri ile ilgili şikayet ve müracaatları kabul etmek,
2. Kabul edilen şikayet ve müracaatların insan hakları ihlali kapsamında olup olmadığını değerlendirmek,
3. Bu iddiaları araştırmak, iddiaların doğruluğu kanıtlandığı takdirde hukuki prosedür çerçevesinde adli ve idari soruşturma başlatılmasını sağlamak,
4. İncelenip değerlendirilen şikayet ve müracaat konuları ile ilgili olarak ilgilisine cevap verilmesini sağlamak,
5. Yapılan şikayet, müracaat ve bunlara verilen cevaplarla ilgili raporların hazırlanmasını, istatistiki bilgilerin düzenlenmesini ve bunların kamuoyuna duyurulmasını sağlamak,
Emniyet Genel Müdürlüğü İnsan Hakları Şube Müdürlüğü
İnsan haklarını, kişinini maddi ve manevi varlığı korumaya yönelik çalışmlarda bulunur.
ULUSLAR ARASI KURULUŞLAR
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
Uluslararası bir teşkilat olan Avrupa Konseyi’ne bağlı olarak kurulmuş uluslararası bir mahkemedir. Bunun yanında sadece Avrupa Birliği’nin değil, hemen hemen tüm Avrupa devletlerinin üyesi olduğu Avrupa Konseyi’nin bir organıdır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokolleriyle güvence altına alınmış olan temel hakların çiğnenmesi halinde bireylerin, birey gruplarının, tüzel kişiliklerin ve diğer devletlerin, belirli kurallar çarçevesinde başvurabilecekleri bir yargı mekanizmasıdır. Konseye üye olan 47 ülke bulunmaktadır. Türkiye, Rusya ve Azerbeycan bu ülkeler arasındadır.
Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi
Avrupa Konseyi çerçevesinde 1987 yılında kabul edilip 1989’da yürürlüğe girmiştir. İşkencenin, insanlık dışı davranışların, onur kırıcı muamelelerin ve cezanın önlenlemesi için Avrupa Sözleşmesi kapsamında oluşturulan bir komitedir. Komite bu sözleşmeye taraf ülkelere yaptığı programlı ya da habersiz ziyaretlerle o ülkelerde işkence ve benzeri uygulamaların olması, olası sivil ya da askeri gözaltı merkezleri, hapishaneler, hastaneler, akıl hastaneleri, göçmen misafirhaneleri gibi tutma yerlerine yaptığı ziyaretler sonucunda hazırladığı raporlar ve bu raporlarda yer alan tavsiyeler yoluyla işkencenin önlenmesi konusunda uluslararası denetim ve işbirliği sağlamaktadır. İşkencenin Önlenmesi Komitesi, diğer taraf devletlerin Komite raporunun yayınlanmasını kabul etmeleri nedeniyle bu kamuoyuna açıklama yapma yetkisini bugüne kadar sadece Türkiye’ye karşı kullanmıştır.
Avrupa Konseyi
1949 yılından beri toplanan, Avrupa çapında başta hukuk ve insan haklarının korunması, eğitim, kültür alanlarında anlaşmaları kabul eden, hükümetlerarası bir kuruluştur. Avrupa Birliği’nden farklı bir örgütlenmedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Avrupa Konseyi’ne bağlıdır. Avrupa Konseyi’ne Belarus, Kazakistan, Kosova ve Vatikan hariç tüm Avrupa ülkeleri üyedir.
Birleşmiş Milletler
Birleşmiş Milletler fikri ilk olarak, II. Dünya Savaşı’nın bitiminde savaşın galibi ülkeler tarafından, ülkeler arasındaki anlaşmazlığı ortadan kaldırarak ileride meydana gelebilecek ve kendi güvenliklerini tehdit edebilecek bir savaşın önüne geçebilmek amacıyla 24 Ekim 1945’te kurulmuştur. Dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslararasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturan bir örgüttür.. Birleşmiş Milletler kendini ” Sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı, ekonomik kalkınma, adalet ve güvenliği, amaç edinmiş global bir kuruluş” olarak tanımlamaktadır..
Örgütün, kurulduğu yıllarda 51 olan üye sayısı şu an itibariyle üyeliği kaldırılan Vatikan ve değiştirilen Çin Halk Cumhuriyeti son katılan üye Karadağ dahil 192’ye ulaşmıştır. Örgütün yönetimi New York’ta bulunan genel merkezinden yürütülür ve üye ülkelerle her yıl düzenli olarak yapılan toplantılar yine bu genel merkezde gerçekleştirilir.
Örgüt yapısal olarak idari bölümlere ayrılmıştır; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Yönetim Konseyi, Genel Sekreterlik ve Uluslararası Adalet Divanı. Örgütün en göz önündeki merciisi Genel Sekreterdir.
İnsan Hakları ve Demokrasi Haftası Dosyası
İnsan Hakları ve Demokrasi Haftası
İnsan Haklarıyla İlgili Kurum ve Kuruluşlar
Tarihteki İnsan Hakları Olayları
İnsan Hakları Evrensel Bildirisi
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
Çocuklar için Çizgilerle İnsan Hakları Filmleri
İnsan Hakları ve Demokrasi Konulu Güzel Sözler
İnsan Haklarıyla İlgili Şiirler