Çevremizde görüp görmesek te varlığını bildiğimiz birçok varlık vardır. Bu varlıkları canlı ve cansız olarak iki grupta ele alabiliriz. Canlı varlıklar insanlar, hayvanlar ve bitkilerdir. Cansız varlıklar ise bilgisayar, sıra, kitap gibi varlıklardır.
Canlı varlıklar kendiliğinden hareket ederler. Cansız varlıklar ise hareket edebilmek için dışarıdan etkiye ihtiyaç duyarlar. Bu etkiye kuvvet denir.
Masamızı hareket ettirmek için iter veya çekeriz. Topu hareket ettirmek için topa vururuz. Zarı atarız. Kıyafetleri giyeriz. Bisikleti süreriz.
Hareket halindeki varlıkların üzerindeki kuvvet onların yön değiştirmelerine sebep olur. Kullanılan arabanın direksiyonunu sağa veya sola çevirdiğimizde araba yön değiştirir. Basketbol oynarken panyaya vuran top yön değiştirir.
Hareket halindeki varlıkları yavaşlatmak veya durdurmak için de bir kuvvet uygularız.
Kuvvet yönü neresiyse hareket de o yönde olur. Örneğin rüzgar batı yönünden esiyorsa yelkenli batı yönünden kuvvet almıştır ve batı tarafından hareketin yönünü başlar. Rüzgarın uyguladığı itme kuvvetidir.
Halat çekme yarışmasında grupların uyguladıkları kuvvet, çekme kuvvetidir.
Rüzgarı uyguladığı kuvvet yönünün tersine hareket etmek istersek o zaman çok daha fazla güç sarf etmemiz gerekir.
Varlıkların kapladıkları alan ne kadar büyükse ve ağırlıkları fazlaysa uyguladığımız kuvvet o derece fazla olur. Bir kitabı kaldırmak masayı kaldırmaktan daha kolaydır.
Hareket halindeki her cisim durdurulamaz. Durdurmaya çalışmaksa tehlikeli olabilir. Yokuştan yuvarlanan bidon veya giden bir ulaşım aracının, çalışan pervanenin, mutfak robotunun durdurulması bize zarar verir.
Varlıkları harekete geçiren kuvvet, hareket süresince uygulanmaz. Hareketin başlangıç aşamasında kuvvet uygulanır. Bunu bir örnekle açıklamak gerekirse, bilye yuvarlanmaya başlamadan önce itme kuvvetiyle karşılaşır. Yuvarlanırken itme kuvveti ortadan kalkar. İtme kuvvetinin etkisi devam eder.
Varlıkları harekete geçiren kuvvet ortadan kalkınca varlık, hareket etmeye devam eder.
Her kuvvet varlıkları harekete geçirmez. Binaya itme kuvveti uyguladığınızda bina hareket etmez.
Sorular:
- Kuvvet çeşitleri nelerdir? Örneklerle açıklayın.
- Kapıyı içe doğru açmak istediğimizde hangi kuvveti uygulamış oluruz?
- Hareketli nesneleri durdurmak neden tehlikelidir?
