Medya, insanlar arası iletişimde duygu ve düşüncelerin ya da belirli bir mesajın aktarıldığı tüm araçlara ve ürünlere verilen addır.
Medya denildiğinde aklımıza ilk olarak televizyon, gazete, radyo ya da internet gelse de, yediğimiz çikolatanın kabı, ilgiyle okuduğumuz hikâye kitabı, çok sevdiğimiz bir bilgisayar oyunu da bir medyadır.
Medya olarak tarif ettiğimiz araçlar ve içerikler bizleri bilgilendirdiği gibi, eğlendirmek ve ikna etmek gibi amaçlarla yazılı, görsel ve sesli öğeleri bir arada kullanırlar.
Medya yoluyla bize ulaşan mesajları bir süzgeçten geçirerek algılarız. Yaşımız, hayata ilişkin deneyimimiz, medya organlarına ilişkin algımız, medya yoluyla bize ulaşan mesajları yorumlama şeklimizi de belirler.
Örneğin; izlediğimiz bir çizgi filmde, bilgisayar oyununda ya da filmde ana karakterin diğer karakterlere yönelik şiddet içeren yöntemlerinin yalnızca o yayına özgü olduğunu, gerçek hayatta arkadaşlarımızla iletişim kurarak sorunlarımızı gidermemiz gerektiğini biliyoruz.
Televizyon ve internet başta olmak üzere, her gün medya yoluyla binlerce mesaj alıyoruz. Bu mesajları yorumlama şeklimiz, bizlerin medyadan en doğru şekilde yararlanmasına da olanak sağlıyor.
Örneğin; internetten "Oyuncak Tarihi" başlıklı bir arama yaptığımızda karşımıza gelen 3 milyon aramadan işimize yarayanı bulabilmemiz için, doğru arama yapmamız (Bu örnekte iki sözcüğü tırnak içinde kullanmamız) hem vakit kazanmamızı, hem de işimize yarayacak sonuca ulaşmamızı sağlıyor.
Medya Okuryazarlığı Nedir?
Medya okuryazarlığını kısaca medyanın diliyle okuyup yazabilme becerisi olarak tanımlayabiliriz. Dört tane alt beceriden oluşmaktadır:
Erişim Becerisi: İhtiyaç duyduğumuz bilgiyi kitap, gazete, radyo, televizyon, reklam panosu ya da İnternet gibi farklı medyalardan elde edebilmemiz.
Analiz Becerisi: Elde ettiğimiz bu bilgilerin içerisindeki doğruları, yanlışları, fazlalıkları, eksiklikleri ve ihtiyacımız olanları belirleyebilmemiz için bunları çözümlememiz.
Değerlendirme Becerisi: Yine elde ettiğimiz bilginin uygunluğu, doğruluğu ve güvenilirliği gibi konularda bir karara varabilmek için değerlendirmeler yapabilmemiz.
Üretim Becerisi: Son olarak da kendimizi etkili bir şekilde ifade edebilmek için kendi mesajlarımızı kendimizin üretebilmesi ve yayabilmesidir.
Bir medya okuryazarı olarak medyaya sorular sorarız. Okuduğumuz her haberi, dinlediğimiz her reklamı ve izlediğimiz her programı eleştirel bir gözle sorgularız. İster bir broşür, ister bir e-posta, isterse bir şarkı olsun tüm medya mesajlarına aşağıdakilere benzer sorular sorarız:
Bu mesaj kim ya da kimler tarafından üretilmiştir?
Herkes bu mesajı bizim anladığımız gibi mi anlıyor?
Bu mesaj kimler için hazırlanmıştır ve neyi amaçlamaktadır?
Söz edilenlerin ne kadarı gerçekten, ne kadarı görüşten oluşmaktadır?
Bu mesajın bakış açısı nedir?
Bizi etkilemek için hangi teknikler kullanılmaktadır?
Medya okuryazarlığı yaşadığımız çağın en önemli becerilerinden birisidir. Bir günde, bir haftada ya da bir yılda öğrenilecek bir beceri değildir. Medya okuryazarlığı; hayat boyu geliştirilecek bir beceridir.
Çocuklar için İnternette Bilgiye Ulaşmanın yolları
İnternet gibi milyonlarca bilgiye ulaşabileceğimiz bir kaynakta, işimize yarayan ve güvenilir bilgiye ulaşabilmemiz için bazı ipuçları var.
"Oyuncak Tarihi" konulu ödeviniz için araştırma yaptığınızda çıkan 3 milyonu aşkın sonuç içinden en hızlı ve verimli şekilde işinize yarayan bilgiye şu şekilde ulaşabilirsiniz.
– Aradığınız konuyu tırnak içinde yazarak o konuyla birebir ilgili yazılara ulaşabilir ve çıkan sonuç sayısını azaltabilirsiniz.
– Site alan adı uzantılarına dikkat ettiğinizde ve arama seçeneklerini sınırlandırdığınızda konunuzla ilgili bilgiye ulaşmanız daha kolay hale gelecektir. Örneğin; gov.tr uzantılı devlet kurumları siteleri ya da .edu uzantılı üniversite siteleri güvenilir kaynakların başında gelir.
– Araştırmanızla ilgili karşınıza çıkan yazılar, eğer bir kitap ya da internet sitesinden alınmışsa, yazıya ilişkin kaynak gösterilip gösterilmediğine dikkat edin. Böylece güvenilir bir kaynaktan alınıp alınmadığı konusunda da bilgi sahibi olabilirsiniz.
Medya karşısında bunun dışında dikkatli olmayı gerektiren sebepler şunlardır:
– Reklamlar size bir ürünün en düşük fiyatından söz edebilir, fakat başka yerlerde aynı ürünü daha ucuza bulabilirsiniz,
– Bir broşür tanıttığı ilacın sizi hızla zayıflatacağını iddia edebilir ama bahsetmediği ciddi sağlık sorunlarına da neden olabilir,
– Bir dizi, size tarihi bir karakter hakkında bilgiler verebilir ama bu bilgiler tarihi gerçeklerle örtüşmeyebilir,
– Sosyal medyada karşılaştığınız bir kişi size yaşıtınız olduğunu ve sizinle arkadaş olmak istediğini söyleyebilir fakat gerçekte bu kişi kötü amaçlı yetişkin biri olabilir!
Tüm bunların doğru olup olmadığına nasıl karar vereceğiz? Gerçekten medya karşısında dikkatli olmamız gerekiyor. Bu ve daha fazla sorunun cevabı medya okuryazarlığında gizlidir.