Müzeler haftası ne zaman? Müze nedir? Müze gezerken nelere dikkat etmek gerekir? Müzekart nedir?
Müze Nedir?
Kültür varlıklarını tespit eden, ilmi metotlarla açığa çıkaran, inceleyen, değerlendiren, koruyan, tanıtan, sürekli ve geçici olarak sergileyen, halkın kültür ve tabiat varlıkları konusundaki eğitimini, bedii zevkini yükselten, dünya görüşünü geliştirmede tesirli olan daimi kuruluştur.
Müzedeki yapıtların saklanması, korunması ve sunulması için gerekli teknik bilgileri içeren bilimsel çalışma alanına müzecilik adı verilir. Müzecilik; müzenin kurulması, müzede yer alan eserlerin kimin tarafından, ne zaman yapıldığının belirlenmesi, sınıflanması, gerekliyse onarılması ve ısı, nem gibi dış etkenlerden korunması gibi konularda faaliyet gösterir.
Müze Gezerken Nelere Dikkat Edilmeli?
Müzelerde sergilenen özgün ve eşine az rastlanır nitelikteki eserlerin; yangın, hırsızlık, nem, ısı, ışık ve toz gibi koşullardan zarar görmemesi için müze yönetimleri tarafından önlem alınması gerekir. Ayrıca; müzelerde yer alan tarihî eserlerin korunması için müzeyi gezen ziyaretçilerin de uymak zorunda olduğu bazı kurallar vardır. Bu kurallar şöyle özetlenebilir:
- Eserlere zarar vermemek ve hiçbir şekilde dokunmamak.
- Yaydığı zararlı ışınlarla tarihî eserlere zarar verebileceğinden dolayı, fotoğraf çekerken flaş kullanmamak.
- Müze içerisinde başkalarını rahatsız edecek şekilde yüksek sesle konuşmamak.
- Müze bir grup halinde ziyaret ediliyorsa gruptan ayrılmamak,
- Sergi salonu içerisinde herhangi bir şeyler yiyip içmemek.
- Girişlerde, eğer gerekiyorsa mutlaka kimlik ibraz etmek.
- Tarihî eserlere zarar gelmemesi için flaş kullanmadan fotoğraf çekmek.
- Grup halinde yapılan gezilerde, yetkililere gezi onayını onlar istemeden ve beklemeden göstermek.
- Grup halindeki ziyaretlerde, gruptan ayrılmamak.
- Görevlilerin uyarılarına ve müze içerisinde asılı olan ziyaret kurallarına uymak.
- Eserlere zarar vermemek.
- Gezi sırasında başkalarını rahatsız edici davranışlardan kaçınmak. Yüksek sesle konuşmamak, yiyecek içecek ile müzeye girmemek.
- Eserler hakkında bilgisine başvurduğumuz görevliye teşekkür etmek.
Müze Çeşitleri
Arkeoloji ve Açık Hava Müzeleri
Kazılarda çıkan buluntuları değerlendiren, arkeolojik eserleri derleyen müze türüdür. Çocuklara antik kentleri ve tarihi kalıntıları tanıtmak, bunlar hakkında bilgiler vermek, ayrıca geçmiş yaşantılar hakkında fikir edinmelerini sağlamak amacıyla düzenlenebilecek gezi alanlarıdır.
Tarih ve Sanat Müzeleri
Daha çok tarih ve sanat yapıtlarını koruyup derleyen ve sergileyen müzelerdir. Topkapı Sarayı, Resim ve Heykel Müzesi bu tür müzelere örnek olarak verilebilir.
Müze Anıtlar
Tarih ve mimarlık açısından üstün değer ve nitelik gösteren eserlerden ve eserlerin müzeye dönüştürülmesi ile (Anıtkabir, Ayasofya Camii ve Müzesi, Konya Mevlana Müzesi gibi) oluşturulmuştur. Bu müzeler aynı zamanda tarih, etnografya ve sanat müzesi özellikleri gösterir. Bazı tarihsel değeri olan evler de bu grupta değerlendirilebilir.
Etnografya Müzeleri
Maddi kültür ve sanatsal ürünlerini (yöresel folklor ürünleri) derleyen, sergileyen, araştıran müzelerdir. Ülkemizde birçok ilde etnografya müzesi bulunmaktadır.
Çeşitli Kuruluşların ve Mesleklerin Oluşturdukları Müzeler
Çeşitli kuruluşların ve mesleklerin kendi alanlarıyla ilgili geçmişe ait kültürel değerleri sergiledikleri, koruma altına aldıkları müzelerdir. Askerî müzeler, tarım müzesi, polis müzesi gibi.
T.C Kültür Bakanlığı’nın verilerine göre, DÜNYADAKİ müze çeşitleri şöyle:
- Sanat Müzeleri
- Tarih Müzeleri
- Antropolojik Müzeler (Arkeoloji, Etnoloji, Folklor)
- Doğa Tarihi Müzeleri
- Bilim ve Endüstri Müzeleri
- Çeşitli uzmanlık dallarıyla ilgili müzeler (cam, tütün, şarap, sağlık vb. gibi)
Müzeler Haftası
UNESCO tarafından Müzeler Günü olarak kabul edilen 18 Mayıs, tüm dünyada kutlanmaktadır. 18-24 Mayıs tarihleri arasında kutlanan Müzeler Haftası kapsamında ise birçok müze etkinliği düzenlenmekte ve müzelerin tanıtılması sağlanmaktadır.
Müzeleri tanıtmak, kültür varlıklarına sahip çıkılmasını sağlamak ve sahip olunan kültürü genişletebilmek amacıyla kutlanan Müzeler Haftası kapsamında, birçok müze ziyaretçilere ücretsiz olarak hizmet vermekte ve etkinlikler düzenlemektedir.
15. ve 16. yüzyılda Avrupa’da kurulmaya ve yaygınlaşmaya başlanan müzeler, kısa sürede tüm dünyaya yayılmıştır. Tarihi eserler, güzel sanatlar ürünleri, antika eşyalar, arkeolojik kazılarda bulunan eserler başta olmak üzere; teknik ve sanayi ürünler ile koleksiyonlar müzelerde sergilenmektedir. Belirli bir alandaki ürün ya da eserlerin tarihi süreçlerine ve çeşitliliğini sergileyen müzelerin sayısı Türkiye’de oldukça fazladır.
En eski yerleşim bölgelerinden biri olarak bilinen Anadolu topraklarının sahip olduğu tarih dolayısıyla, Türkiye’deki müzelerde arkeolojik ve tarihsel çeşitlilik oldukça fazladır. Yapılan kazalarda bulunan antik eserler, eski medeniyetlere ait ürünler ve Selçuklu İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti’nden kalan ürünler, Türkiye’deki müzelerin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra; sanat ürünleri, koleksiyonlar ve fotoğraf üzerine de çok sayıda müze bulunmaktadır.
Kültür açısından olduğu gibi, turizm açısından da büyük öneme sahip olan müzelerin birçoğu İstanbul’da bulunmaktadır. Bununla birlikte, Türkiye’nin her bölgesinde farklılık arz eden yüzlerce müze bulunmaktadır.
Türkiye’de Müzecilik
Türkiye’de müzecilik çalışmaları Cumhuriyet’ten sonra büyük bir gelişme göstermiştir. Bunun temelinde Atatürk’ün, kültür varlıklarının araştırılıp ortaya çıkarılmasına ve müzelerin ülke çapında yaygınlaştırılmasına verdiği önem yatmaktadır. Cumhuriyet ilan edildiği sırada Türkiye’de yalnızca “Asar-ı Atika Müzesi” adıyla anılan İstanbul Arkeoloji Müzeleri, Aya İrini’de kurulmuş olan Askeri Müze, Süleymaniye Külliyesi’nin imaretinde yeralan Evkaf-ı İslamiye Müzesi ile Anadolu’nun birkaç büyük kentinde açılmış Müze-i Hümayun şubeleri bulunmaktaydı.
Cumhuriyet’in ilk yıllarında Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak kurulan “Türk Asar-ı Atikası”, her türlü arkeolojik ve etnografik buluntunun toplanması ve korunmasına yönelik çalışmaları üstlenmiştir. Anadolu’nun birçok ilindeki kilise, cami, han gibi anıtsal yapılar onarılarak müzeye dönüştürülmüştür.
İçindeki eşyalar ile birlikte müzeye dönüştürülen Topkapı Sarayı 1927’de ziyarete açılmıştır. Yine aynı yıl Evkaf-ı İslamiye Müzesi, “Türk ve İslam Eserleri Müzesi” olarak yeniden düzenlenmiş; Konya’daki Mevlana Dergahı müze haline getirilmiştir. Ülkenin müze olarak tasarlanan ilk yapısı olan “Ankara Etnografya Müzesi”, 1930 yılında halkın ziyaretine açılmıştır. Ayrıca Bursa, Adana, Manisa, İzmir, Kayseri, Antalya, Afyon, Bergama ve Edirne’de yeni müzeler kurulmuştur. 1940 yılında Mahmut Paşa Bedesteni’nde kurulan Hitit Müzesi, 1968 yılında restore edilerek “Anadolu Medeniyetleri Müzesi” adını almıştır. Bugün ülkede Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı 99 adet Müze Müdürlüğü ve bu müdürlüklerin denetiminde faaliyet gösteren 92 adet özel müze ve 1.204 adet koleksiyoner bulunmaktadır.
Müzedeki Eserler Anadolu’dan Geliyor
Müzelerdeki koleksiyonları meydana getiren eserler, genellikle Anadolu’daki uygarlık çağlarına aittir. Büyük çoğunluğu 1935’lerden itibaren başlayan arkeolojik kazılar sonucu çıkarılmıştır. Tarih öncesi devirlerin eserleriyle, antik çağ ürünlerinin oluşturduğu arkeolojik ağırlıklı koleksiyonların yanında; Doğu Sanatı ve Türk-İslam Devirleri’nin eserleri ikinci büyük grubu meydana getirir. Bunun yanı sıra ülkede Osmanlı Tarihi, Kurtuluş Savaşı ve devrimler ile ilgili, içindeki eşyalarla olduğu gibi korunarak restore edilen tarih müzeleri de bulunmaktadır.
Atatürk’ün Selanik’te doğduğu evin örneği rölöve projesine uygun şekilde yaptırılarak müze haline getirilmiştir. Atatürk’ün hayatı ve ilkelerinin bilgi, belge ve dokümanlarla teşhir edildiği müze Ankara’da ziyarete açılmıştır. Ayrıca, Kurtuluş Savaşı’nı yönlendirdiği ve çeşitli illeri ziyaretinde konuk edildiği yapılar da müzelere dönüştürülmüştür.
Ülkedeki müzelerin bir başka grubu ise “Müze Evler” ve “Hatıra Müzeleri”dir. Birgi’deki “Çakırağa Konağı”, Amasya’daki “Hazeranlar Konağı”, Diyarbakır’daki “Ziya Gökalp Müze Evi” ve İstanbul’daki “Tevfik Fikret Aşiyan Evi” bu müzelerden bazılarıdır.
Tarihsel yapıların müze olarak korunmasına 1930’larda girişilmiştir. İstanbul’da Ayasofya, Dolmabahçe Sarayı, Kariye Camii, Fethiye ve İmrahor Camileri ile Bursa’da Yeşil Türbe ve Muradiye Külliyesi bu tür müzelerin en önemli örnekleridir. Ülkede aynı zamanda birçok antik kent “açık hava” müzesi olarak düzenlenmiştir. Boğazköy, Efes, Bergama, Afrodisias, Aspendos, Karatepe, Göreme ve Perge açık hava müzeleri bunlardan bazılarıdır.
Türkiye tarihsel miras ve müzecilik alanındaki faaliyetlerde uluslararası kuruluşlarla da işbirliği yapmaktadır. UNESCO’ya bağlı Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) ile Milletlerarası Müzeler Konseyi’nin (ICOM), Türkiye Milli Teşkilatları bulunmaktadır. Bu kuruluşlarla ortak mesleki çalışmalar ve projeler yürütülmektedir. 1984 yılında Avrupa Konseyi tarafından “Seçkin Müze” ödülüne layık görülen İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi, 1988’de “Europa Nostra” ödülünü alan Sadberk Hanım Müzesi ve 1996’da Avrupa Konseyi tarafından “Yılın Müzesi” seçilen İstanbul Rahmi M. Koç Müzesi, ödüllü Türk müzelerinden bazılarıdır.
Müzekart Nedir?
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kültür ve sanatseverlere sunduğu, Türkiye’nin müze müze gezdiren, tarih ve kültür alışverişi yaptıran ilk kartı olan Müzekart; uygarlıkların zevklerini, düşüncelerini, inançlarını ve yaşam tarzlarını geleceğe taşıyor. Müze Kart, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olan tüm müze ve ören yerlerine yılda sadece 20 TL karşılığında sınırsız ziyaret olanağı sağlıyor.
Avantajları neler, nerelerde kullanabilirsiniz?
Müzekart ile sanat, bilim, kültür ve tarih evi sayılan müzelerin kapılarını sonuna kadar açabilirsiniz. Müzekart ile 7’den 70’e herkes Türkiye’deki 300’ü aşkın müze ve ören yerini bir yıl boyunca 20 TL karşılığında dilediği kadar gezebilecek.
Nereden ve nasıl alabilirsiniz?
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı tüm müze ve ören yerlerinden ve www.müzekart.com internet adresinden Müzekart satın alınabiliyor. Müzekart satın almak için de Müzekart Satış Noktaları’na fotoğraflı bir kimlikle başvurulması yeterli.
İstanbul’da Müzekart satış noktaları
İstanbul Topkapı Sarayı İstanbul Ayasofya Müzesi İstanbul Kariye Müzesi İstanbul Arkeoloji Müzesi
