Okulda Zorbalık Gören Çocuğa Nasıl Davranmalısınız?

Okulda zorbalık çağımızın en önemli sorunların başında geliyor. Okulda zorbalığa maruz kalan çocuğa ebeveynleri nasıl davranmalı. İşte ailelere öneriler.

Zorbalık Nedir?

Öncelikle zorbalığın tanımı ile başlayalım. Zorbalık büyümenin olağan bir süreci değildir. Çocukların önemli psikolojik sorunlar yaşamasına yol açabilecek olan akran zorbalığı, hem kurban hem de zorba açısından uzun vadeli sonuçlar doğurur. Okullardaki eğitmenler zorbalık durumunu fark ederek engelleyebileceği ya da velilere bildirebileceği gibi, ebeveynler de çocukların davranışlarından zorbalığa maruz kaldığını fark edebilir.

Akran zorbalığı kavramında üç rol bulunur; zorba, kurban ve hem zorba hem kurban. Zorba olarak adlandırılan çocuklar, akranları üzerinde üstünlük kurma, özgüvenlerini azaltma, küçük görme ve küçük düşürme eğilimi sergiler. Bu durum genellikle sözlü ya da fiziksel şiddet yoluyla gerçekleşir. İlköğretim çağındaki çocuklarda sıklıkla görülen bu durum; kavram içerisinde bulunan üç rolü de olumsuz etkiler.

Zorba rolündeki çocuk egolu bir bireye dönüşüp hayal kırıklıkları yaşayabileceği gibi; kurban rolündeki çocuk özgüven eksikliği nedeniyle sosyal anlamda başarısız olabilecektir. Bunun yanı sıra hem zorba hem kurban rolünde bulunan çocukların kimlik karmaşası yaşama ihtimali yüksektir.

Çocuğunuzun Okulda Zorbalık İle Karşılaştığını Nasıl Anlayabilirsiniz?

Ebeveynlerin çocukların davranışlarını dikkatli bir şekilde izlemeleri oldukça önemlidir. Akran zorbalığına maruz kalan her çocuk, bu durumu söylemeyebileceği gibi, çocukların akranları tarafından fiziksel, duygusal ya da psikolojik şiddete uğraması durumunda sergilediği davranışlar genellikle benzerlik gösterir. Bu nedenle çocuğunuzda aşağıdaki durumları görmeniz durumunda, çocuğunuzla konuşmanız ve eğitmenleri ya da psikologuyla görüşmeniz gerekebilir.

• Çocuğunuzda açıklayamadığı yara ya da darp izleri,
• Çocuğun elektronik eşyalarını, kıyafetlerini, kitaplarını ya da takılarını kaybetmesi,
• Sık sık baş ağrısı ya da mide ağrısı çekmesi ya da hasta gibi davranması,
• Çocuğun kendine zarar verme eğilimi göstermesi, iletişimden uzaklaşması,
• Uyumakta zorluk çekmesi ve sık sık kabus görmesi,
• Beslenmede meydana gelen değişikler ya da çocukların okuldan eve aç gelmesi (Zorbalıkla öğle yemeği alınmış ya da yemeğine zarar verilmiş olabilir).

Zorbalığa Maruz Kalan Çocuğun Psikolojisi Nasıldır?

Akran zorbalığı çocuk psikolojisini doğrudan doğruya etkilediği gibi; çocukların sosyal hayatlarında ciddi sorunlar yaşamasına neden olabilmektedir. Bu nedenle ebeveynlerin çocukları dikkatli bir şekilde gözlemlemesi büyük önem içeriyor. Bunun yanı sıra; ebeveynlerin şiddet karşısında olumsuz bir tutum sergilemesi, çocuklar için büyük önem taşıyor. Fiziksel ya da duygusal şiddete meyilli davranan ebeveynler, çocukların da şiddet konusunda sorun yaşamasına yol açıyor.

Çocuk okulda zorbalığa maruz kalıyorsa okul fobisi geliştirebilir. Çocuğun okula geri dönmesi için okul psikologu ile birlikte çalışın. Çocuğun kısa süreler de olsa her gün okula gitmesini ve okula gittikten sonra ödüllendirilmesini sağlayın. Okul içerisinde harcanan zamanı yavaş yavaş artırarak, okul fobisinin önüne geçebilirsiniz. Ancak bu süreç içerisinde, çocukta fobiye yol açan etkenleri de ortadan kaldırmaya çalışmanız gerektiğini unutmayın. Örneğin, okulda zorbalık yapan bir arkadaşı nedeniyle çocuk okula gitmek istemiyorsa, okul psikologundan yardım alın ve çocuğunuza zorbalık hakkında bilgi verin.

Zorbalığa Karşı Ebeveynler Nasıl Davranmalı?

Çocukların akran zorbalığı ile karşılaşması durumunda derslerde gösterdikleri başarının düştüğüne ve hobilerinden uzaklaştıklarına dikkat çeken Yıldız Biber Güven, ebeveynleri çocukların baskı uygulama ya da boyun eğme psikolojisinden uzak durmaları için dikkatli olmaları konusunda uyarıyor. Akran zorbalığı (bullying) durumuna karşı anne ve babaların yapması gerekenler şöyle:

Çocukların isteklerini yerine getirmek için saldırgan davranışlar göstermeleri durumunda, isteklerine boyun eğilmemeli ve çocuklarla konuşarak, davranışları düzeltilmeye çalışılmalı.

Ebeveynler çocuklarla eleştirel, saldırgan ya da aşağılayıcı bir şekilde konuşmamalı. Çocuğun özgüven duygusunun gelişmesi büyük önem taşıdığından, çocuklar dikkatli bir şekilde dinlenmeli ve çocuğun yaşadığı sorunlara çocukla birlikte, konuşarak çözüm aranmalı.

Çocukların eğilimleri konusunda da ebeveynlerin dikkatli olması önem taşıyor. Anne ve babalar çocukların izlediği televizyon programları, okudukları kitaplar ve oynadıkları bilgisayar oyunları konusunda seçici davranmalı.

Ebeveynlerin çocuğun okulu ile yakından ilgilenmesi de önem taşıyor. Çocuğun davranışları hakkında öğretmenler ile sık görüşülmesi, çocuğun yaşayabileceği sorunlara karşı önlem alınmasını sağlıyor.

Akran zorbalığı çocuklar 12-17 yaş arasındaki çocuklar arasında oldukça yaygın olduğu gibi, yetişkinler de bullyinge maruz kalabiliyor. Ancak çocukluk döneminde arkadaşları tarafından baskı gören çocuklar, hayatları boyunca yetersizlik duygusu yaşayabiliyor. Bu nedenle hem öğretmenlerin hem de ebeveynlerin akran zorbalığı durumuna karşı dikkatli olması gerekiyor.

• Çocuğunuz akran zorbalığı durumuyla karşılaştıysa, ona destek verin ve buna maruz kalmasının onun suçu olmadığını anlatın.
• Olay hakkında detaylı bilgi edinin. Ne zaman, kim tarafından, nerede ve nasıl zorbalığa uğradığını öğrenin.
• Kamp sorumluları ile görüşerek, zorbalığa karşı önlem almalarını sağlayın.
• Çocuğunuzun gerçek arkadaşlığın böyle davranışlar içermediğini anlaması için yardım edin.

Zorba Davranışlar Gösteren Çocukların Ebeveynleri Ne Yapmalı?

• Çocuğunuz, akranlarına karşı zorba davranışlar sergiliyorsa, ilk olarak çocuğunuzu ve davranışlarının sebebini anlamaya çalışın.
• Çocuğunuzu tam olarak anlamaya çalışın ve çocuğunuzun akranlarına karşı nasıl davrandığını düşünün.
• Son zamanlarda çocuğunuzun hayatında değişiklikler ya da olumsuz olayların gerçekleşip gerçekleşmediğini düşünün.
• Öğretmenleri ile zorbalığın nedenleri üzerine konuşun.
• Çocuğunuzun izlediği televizyon programları ya da bilgisayar oyunlarda şiddet ya da zorbalık içeren içerikler olup olmadığını kontrol edin.
• Çocuğunuzun zorba davranışlarını durdurabilmek için kurallar geliştirin.
• Çocuğunuzun neden zorba davranışlar içerisinde bulunduğunu anlamaya ve çocuğunuza yardım etmeye çalışın.
• Öğretmenleri ile iş birliği yaparak, çocuğun olumsuz davranışlarını yenmesine yardımcı olun.

Akran zorbalığı, çocukların önemli bir bölümünü etkileyen bir sorun olduğu gibi, çocukların yetişkinlik dönemlerinde de sorunlar yaşamasına yol açıyor. Akran zorbalığına maruz kalan ya da okulda zorbalık yapan çocukların gösterdiği davranışsal sorunların kısa sürede çözülememesi durumunda, psikolog yardımı almanız gerektiğini unutmayın. Akran zorbalığı, kurban çocuklar kadar, zorba çocukları da etkilemektedir.

Zorbalık Döngüsü İçinde Yer Alan Çocukların Ebeveynlerine Notlar

Uzm. Psk. Ayşe Başak Erk, Akran Zorbalığı Etkinlik Kitabı’nda şunlardan bahseder:

Çocuğunuzu akran zorbalığı hakkında bilgilendirin. Zorbaca davranışların neler olduğunu, nelerin kaza, istemsiz olduğunu anlatın. Onun zorbaca davranışları ayırt etmeyi öğretin.

Okul sisteminde önlemlerin alınması için rehberlik servisi ile görüşün, iletişimde kalın. Okulun zorbalığı önleme çalışmaları yapmasını talep edebilirsiniz. Her okulun zorbalığı önlemek amaçlı bir çalışmada bulunması, çocukların okulda kendilerini güvende hissederek, rahatlıkla eğitimlerine devam edebilmeleri açısından büyük önem taşır.

Zorbalığa maruz kalan çocukların psikolojik destek almadıkları takdirde okula karşı ilgileri azalır ve akademik başarılarında düşüş olur. Bu durumun devam etmesi ileri yaşlardaki hayatlarını olumsuz etkiler; yetişkinlikte kaygı bozukluğu yaşama olasılıklarını yükseltir.

Zorbaca davranışlar sergileyen çocuklar psikolojik destek almadıklarında ise yetişkinlik hayatlarında suç işleme ve sigara-alkol kullanma ihtimalleri diğer bireylere göre daha fazladır. Ayrıca duygusal problem ve depresyon belirtileri gösterme sıklıkları akranlarına göre daha yüksektir.

İzleyici kalan çocuklar daha içe dönük bir yapıda olduklarından seyirci kaldıkları olaylardan etkilenir, olumsuz duyguları yoğunlaşır. Bu çocukların iler ki yaşamlarında daha az duygusal kararlılıkları olduğu gözlemlenebilir. Zorbalık döngüsünde yer alan çocukların içinde bulundukları durumun ve yetişkinlik hayatlarına yansıyacak olumsuz etkilerin ortadan kaldırılması için mutlaka psikolojik destek almaları gerekmektedir.