Çevremizde çeşitli amaçlarla kullanılan sayısız madde vardır. Bu maddelerin bir kısmı saf madde, bir kısmı ise karışım halinde bulunur. İçinde kendinden başka madde olmayan maddelere ‘saf madde’ adı verilir. Örneğin; su, şeker, tuz, cam, altın ve gümüş saf maddelerdir.
Saf maddeler karışım oluştururlar. İki ya da daha fazla maddenin özelliklerini kaybetmeksizin bir arada bulunmaları ile oluşan maddeye ‘karışım’ denir. Örneğin; limonata, tuzlu su, ayran karışımdır. Limonata; limon suyu, şeker ve suyun karışımıyla yapılır. Ayran ise; yoğurt, su ve tuzun karışımıyla yapılır.
Karışımların Özellikleri:
Karışımları oluşturan maddeler özelliklerini kaybetmezler. Karışımları ayrıştırdığımızda, karışımları oluşturmadan önceki saf maddeleri elde ederiz.
Karışımların özellikleri şunlardır:
- Karışımlar saf madde değillerdir.
- Karışımlar kendilerini oluşturan maddelerin özelliklerini taşır.
- Karışımları oluşturan maddelerin miktarı farklı oranlarda olabilir. Örneğin; limonata su, şeker ve limon suyunun bir karışımıdır. Bir ölçü limon suyunun içine tercihe göre, bir veya iki ölçü su koyabiliriz.
Çözeltiler
Bir maddenin başka bir madde içinde gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler halinde eşit olarak dağılmasına ‘çözülme’ denir. Çözünme sonucunda meydana gelen karışıma da ‘çözelti’ adı verilir.
- Çözeltiler bir karışımdır.
- Çözeltiler en az iki maddenin bir araya gelmesiyle oluşur.
- Katı, sıvı ve gaz halde bulunabilir.
Çözeltiyi oluşturan maddelerden miktarı fazla olana çözücü madde, miktarı az olana çözünen madde denir. Örneğin; tuzlu su çözelti, içindeki tuz çözünen, su ise çözücüdür. Tuzlu su çözeltisinde, su çözücü maddedir. Şeker ise çözünen maddedir. Çözünen madde (tuz), çözücü madde (su) içinde eşit olarak dağılarak çözündüğü için tuzlu su bir çözeltidir. Yani; su tuzu çözmüştür. Tuz suyun içinde çözünmüştür. Tuzlu su karışımı çözeltiyi oluşturmuştur.
Çözeltilere örnek vermek gerekirse;
Katı haldeki çözeltiler: çelik
Sıvı haldeki çözeltiler: deniz suyu, tuzlu su, şekerli su, maden suyu, şerbet, petrol
Gaz haldeki çözeltiler: hava
Erime: Bir katının ısı alarak, sıvı hale geçmesidir. Yani, erime ısı etkisiyle meydana gelir. Erime sonucunda madde hal değiştirir. Mum, dondurma, tereyağ ısının etkisiyle erir. Bir buz parçasını oda sıcaklığında beklettiğimizde eriyerek su olur.
Çözünme: Katı maddelerin (en az iki maddenin) bir sıvı içinde dağılarak, gözle görünmez hale gelmesidir. Tuzlu su çözeltisindeki tuz, suyun içinde gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler halinde dağılmıştır. Çözünme sonucunda bir karışım olan çözelti oluşur.
Çözeltilerin tümü karışımıdr. Ancak karışımların tümü çözelti değildir.