Sanat etkinliklerinin çocuk gelişiminde nasıl bir etkisi olduğu konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Sanat etkinlikleri çocuk gelişimini nasıl etkiler?
Sanat Nedir?
Hegel‘e göre sanat, maddeye sokulan ve maddeyi kendine benzeten sanatçının, ruhudur. George Santayana ve John Dewey‘e göre de sanatsal yaratım, kişinin çevresiyle etkileşimi sonucu meydana gelir. Charles Bordele‘e göre bilim nasıl akılla deneyden çıkmışsa, sanatlar da hayal gücü ve oyundan doğmuştur. E. Groesse de sanatın, amacı kendinden olan bir faaliyet olduğunu, insanın bütün kuvvetini çeken ve kullanan bir oyuna benzediğini söyler. Schiller de “sanatın kaynağı oyundur” demekten ziyade gerçek estetik dünyanın oyun dünyası olduğunu söyler. Croce’a göre, “Sanat, oyun değilse de o türden bir faaliyettir” demektir.
MEB, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi serisinin Sanat Etkinlikleri fasikülünde şu bilgiler yer almaktadır.
Okul öncesi eğitim programındaki ilkelere baktığımızda eğitimin planlı, programlı olması ve bunun da işlenişinde çocuklardaki yaratıcılığın geliştirilmesi yaparak ve yaşayarak öğrenmelerinin sağlanması kesin olarak dile getirilmiştir. Okul öncesi eğitimi, çocuğun bütünsel geliĢimini destekleyici etkinlikler üzerine kuruludur. Görsel sanat eğitimi de estetik ve yaratıcılığın gelişimini desteklemek ilkelerinin içinde çocuklara yaptırılan bir takım etkinlikler olarak karşımıza çıkar.
Ne yazık ki birçok kez de öğretilmek istenen konuya endeksli olarak estetik boyutu göz ardı edilerek uygulanır. Tabi ki sanatı bu dönemde öğrenmeyi zevkli kılacak, yaşamı çözdürecek, çocuklardaki yaratıcı düşünceyi körükleyecek bir yöntem olarak kullanıyoruz. Çocuklara gerçek anlamda sanat eğitimi doğrudan vermiyoruz. Ama yine de sanatın temel ilkelerini içinde barındıran –adı üstünde sanatla eğitim- bir eğitim yönteminin söz konusu olması gerektiğini de ne yazık ki unutuyoruz.
Görsel sanat eğitimin, okul öncesi çocuğuna verilmek istenen davranış biçimleri ve öğretilmek istenen konuların kıskacında estetik değerlerin yok sayıldığı elişi çalışmalarının ötesinde yeri olması gerekmektedir. Bu durumda konularla örtüşecek uygulamalar yapmak gerekmez. Çünkü sanat çalışmaları konudan bağımsız, tek başına çocuğa birçok kazanım sunan tek öğretme yöntemidir.
Bu doğrultuda baktığımızda okulöncesi eğitim kurumlarında gerçekleştirilen sanat çalışmalarının amacı da çocukta estetik duyarlılık, farklı bakış açısı, yaratıcı düşünme gibi becerilerin gelişmesine olanak sağlayan etkinlikler arasında yer alır. Çocuk yaparak yaşayarak ve eğlenerek kendi başarısını ortaya koyar ve psikolojik olarak rahatlar.
Sanat Etkinliklerinin Önemi
Sanat çalışmaları okulöncesi eğitim kurumlarında çocuğun yaratıcılığını ve hayal gücünü kullanarak eleştirel düşünmesini ve farklı bir bakış açısı geliştirmesini sağlayan, özgüven ve başarma duygusunu bir arada yaşamasına olanak veren estetik duyarlılık kazandıran eğlenceli etkinliklerdir. Sanat çalışmaları sırasında çocuk, yeni arkadaşlıklar kurarak sıra beklemeyi, konuşmayı, dinlemeyi, paylaşmayı, işbirliği yapmayı ve yardımlaşmayı öğrenerek sosyal becerileri gelişmektedir.
Çocuk kendisine olan saygısını duyuları ile ifade ederek kendi varlığını kabul ettirmektedir. Kendini kabul eden ve ettiren çocuk, diğer çocukları da kabul eder ve benimser. Dolayısıyla bu istendik davranışların kazandırılmasında en etkili yol sanat eğitimidir. İyi bir sanat eğitimi alan çocuklar, kendilerinin ve diğer çocukların yeteneklerini dürüstçe kabul eden kişiliğe sahiptirler. Çocuklar birlikte oldukları sürece konuşabilecekleri, çalışabilecekleri, bağımsızlıklarını kazanabilecekleri ve bir şeyler üretebilecekleri bir alana gereksinim duymaktadırlar. Bu da ancak onlara sanatsal bir ortamın hazırlanmasıyla olasıdır.
Çocuklara yönelik sanat etkinliklerinde yeni araçları deneme, benzer olanları kullanma ve incelemek için uygun ortam hazırlanmalıdır. Onlar, yaptıkları resimler hakkında konuşturularak yüreklendirilmeli, teşvik edilmelidir. Örneğin aynı ortamda, boyaları kullanarak resim yapan dört yaşındaki bir çocuk; yaşıtı olan diğer çocuklar ile aynı duygusal etkileri, coşkuları yaşayabilirler. Birbirlerine karşı becerilerini sergileyebilirler, duygu ve düşünce paylaşımı içinde bulunabilirler.
Sanat Etkinliklerinin Çocuğun Gelişimine Etkisi
Okul öncesi eğitiminin çocuklar için çok özel bir yeri vardır. Çocuk ilk kez aile çevresinden ayrı olarak dış dünya ile tanışır. Bir anlamda kendi başına hayatı çözmek, karşılaştıkları problemlerle başa çıkmak, toplumsal bir varlık olarak kendi kişiliğini oluşturmak durumunda kaldığı bir arenanın içindedir.
Kurum bunları sevgi dolu bir ortamda, aynı zamanda da sınırları belli bir program çerçevesinde çocuğa dayatmadan, hissettirmeden vermek zorundadır. Başka bir deyişle çocuk bu kazanımları kendi keşfediyormuş gibi hissederek, zevk duyarak edinme durumundadır.
Sanat ve Motor Gelişim
Sanat etkinlikleri çocukların kaba motor ya da büyük kasların ve küçük kasların yani ince motor becerilerinin gelişiminde büyük rol oynamaktadır. Etkinlik esnasında fırçalarla boya çalışmaları yaparken kollarını, parmaklarını ve vücudunun üst kısmını kullanmaktadır. Oyun hamuru ile oynarken; koparma, yuvarlama, şekil verme, yoğurma gibi daha çok küçük kas becerisi gerektiren hareketleri yapmaktadır. Çizgi çalışmalarında kalem tutma becerisi ve el göz koordinasyonu gelişmektedir. Makasla kesmek, aç-kapat ritmik hareketlerini içeren diğer bir fiziksel etkinliktir. Daha çok küçük kas becerilerinin gelişimine ve kullanımına yöneliktir. Kısacası sanat fiziksel ve manipülatif bir etkinliktir.
Sanat ve Sosyal Gelişim
Küçük çocuklar kendileri ve diğer bireyler hakkında sürekli bir şeyler öğrenmektedir. Çocuklar sanat yoluyla kendilerini ifade ederler. Sanat çocukların kendilerini rahat hissetmesine, neyi sevip sevmediklerini ve neyi yapıp yapmayacaklarını öğrenmelerine yardımcı olmaktadır. Çocuklar sanat etkinlikleri sayesinde sabırla bekleme, sırasını bekleme, başkalarını dinleme, eşyalara zarar vermeme, kurallara uyma, başkalarının haklarına saygı gösterme gibi pek çok sosyal beceriyi kazanırlar.
Sanat ve Duygusal Gelişim
Sanat duygusal anlamda zevk veren bir faaliyettir. Çoğu çocuk yaptıkları sanat etkinlikleriyle ilgili mutluluk, sevinç ve gurur duyar. Bu duygular ruhsal sağlığa ve hislere olumlu olarak yansır. Sanat, çocukların kendileri için duygusal anlamda önemli olan nesne, fikir, insan, yer, deneyim, olay ve duyguları sözsüz olarak ifade etmelerine yardımcı olmaktadır. Genelde çocuklar kendileri aileleri ya da arkadaşları hakkında ileri seviyede duygu yüklü konu ya da hisleri sözlü olarak dile getiremez ya da getirmek istemez. Sanat, buduyguların, hayalkırıklıklarının, korku ya da fantezilerin ortaya konup paylaşılabilmesine olanak sağlar. Sanat sadece duygularını ifade etmeyi değil başkalarının duygularını da tanımayı ve anlamayı öğretir.
Sanat ve Bilişsel Gelişim
Sanat çocuğun dünya ile ilgili bildiklerini yansıtır. Farklı insanlar, yerler ve nesnelerle doğrudan tecrübe yaşayan çocukların sanat ile uğraşırken tercih yapabilecekleri konular daha çoktur. Örneğin hayvanat bahçesine hiç gitmemiş ya da evcil hayvanlarla karşılaşmamış çocuklar sanat çalışmalarında büyük ihtimalle hayvanlara hiç yer vermeyecektir. Bireyin sanat yoluyla bir nesneyi tekrar oluşturabilmesi için önce o şey hakkında bilgi sahibi olması gereklidir. Fikir olgu ve deneyimleri sanata dönüştürmek pek çok düşünme becerisi, neyin temsil edileceği ve bunun nasıl gerçekleştirilebileceğine karar vermeyi gerektirir. Örneğin bir ev yaparken pastel boya mı kullanmalı yoksa sulu boya mı kullanmalı ya da evi hamurdan mı yapmalı? Yapılacak iş planlanmalı, organize edilmeli ve gereken seçimler yapılmalıdır. Sanat yoğunlaşma, başlanılan işe devam etme ve sonuna kadar götürebilmeyi gerektirir. Bunların her biri aynı zamanda önemli birer çalışma becerisi ve alışkanlığıdır.