Ses nasıl oluşur, hayvanlar ve insanlar nasıl ses çıkarırlar hiç düşündünüz mü? Gelin insanların ve bazı hayvanların nasıl ses çıkardığını birlikte öğrenelim.
Örneğin böcekler, kanatlarını birbirine veya bacaklarına sürterek ses çıkarırlar. Çekirgeler ve ağustos böcekleri bu şekilde ses çıkarırken, arılar ve sivrisinekler ise kanatlarının titreşimi ile ses çıkarırlar. Bazı böcekler ise o kadar az ses çıkarırlar ki kulağımız bunların çıkardığı ses frekanslarını alacak güçte olmadığı için, bunları duyamayız. Fakat onlar birbirlerini kilometrelerce uzaklardan duyabilirler.
Kuşlar ise hava yollarının yanında bulunan hava keselerinin içindeki havayı, basınçla dışarı atarak ses çıkarırlar. Aslında bülbül ve kanaryanın hepimizin hoşuna giden sesi, bu hava keselerinden dışarı atılan havanın sesidir.
Gırtlak aslında ses çıkarmak için yaratılmamıştır. Gırtlağın öncelikli görevi; giden havayı organizma için uygun koşullara sokmak ve akciğerlere yabancı madde kaçmasını önlemektir.
Kurbağaların suya atlarken ‘vırak’ diye bağırıp, suya atladığını görmüş ve duymuşsunuzdur. Bunu kurbağanın istemli çıkardığı bir ses sanırız ama istemli bir ses değildir. Kurbağa suya atlarken akciğerlerine su kaçmasın diye gırtlağını hızla kapar. Bu esnada bir ses çıkar. Bu sesin aslında bir anlamı yoktur ve sadece gırtlağın kapanma sesidir. Fakat bu sesin çıkarılması diğer kurbağalara bir işaret olabilir. Yani kendisi için tehlikeli olabilecek birisinin yaklaştığını haber verebilir. Bu nedenle kurbağalar, zamanla gırtlaklarını ses çıkaran bir organ olarak kullanma bilincine erişmişlerdir.
İnsanlar konuşurken, ağızlarından çıkan kelimeleri sesler oluşturur. Sesler sayesinde konuşabilir, sesler sayesinde şarkı söyleyebilirler. İnsanlarda ses çıkarma tek bir organın meydana getirdiği fonksiyon değildir. Birçok organdan meydana gelen sistemlerin beraber çalışmasıyla, istenen anlamda ses ancak ortaya çıkar. İnsanların çıkarabildikleri tüm sesler boğazdan gelir ve ağızda sese dönüşür. Ağzın başlangıcında bulunan ses tellerinin titreşmesi ve boğazın açık-kapalı olma durumuna göre kalın veya ince sesler oluşur. Ses telleri, boğaz boyunca uzanır ve âdem elması denilen, boğazda bulunan kısmın arkasına kadar uzanır. Yüksek sesler çıkarmak için derin nefes alınmalıdır. Yüksek ses çıkarırken bir el boğazın üzerine koyulursa, ses tellerinin titreşimi hissedilebilir. Ağızda bulunan dil ve dudakları ile değişik sesler çıkarılabilir. Dilde ve dudaklarda bulunan binlerce minik kas, dışarı farklı seslerin çıkmasını sağlar. İnsanlardaki ses tonlarının farklılıkları, boğaz, burun ve ağızdaki yapı farklılıklarından kaynaklanır.
